Welkom in het archief. Hier kunt u zien wat we hebben gedaan.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2024-2025
17 oktober 2024: Jaarvergadering en daarna lezing van Daniel Didden en Rob van Maanen
In deze jaarvergadering trad Alida Langedijk terug als voorzitter, ze blijft wel bestuurslid. Harry Klieverik werd met instemming van de vergadering benoemd tot nieuwe voorzitter.
Rick Huygen trad toe als nieuw bestuurslid.
Verder namen we uitgebreid afscheid van onze secretaris Anneke van Overbeek. Ze was 40 jaar bestuurslid, een indrukwekkend aantal. Namens de landelijke Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen was bestuurslid en penningmeester Hans Pielkenrood aanwezig om Anneke te bedanken voor haar inzet. Ze wordt bijgeschreven in het Grote Boek van het Landelijk Nut. Hierna werd Anneke in het zonnetje gezet door Jan van Zaanen, burgemeester van Den Haag. Als inwoner van Edam was hij in 1984 betrokken bij de heroprichting van Nut Edam, waarvoor hij Anneke vroeg om bestuurslid te worden. Hierna vertelde bestuurslid Ineke van Lenteren over de leuke tijd met Anneke in het bestuur, waarna de vergadering met applaus het voorstel overnam om Anneke te benoemen tot erelid van Nut Edam.
In het voorbije jaar werden de lezingen goed bezocht met gemiddeld 100 belangstellenden per avond. De cursus Franse Schilderkunst van Martijn Pieters was met 50 deelnemers zeer goed bezet. De belangstelling voor de excursie naar het Betje Wolff Museum en het Agrarisch Museum Westerhem viel enigszins tegen.
Iets verlaat begon om 20:30 de lezing van Daniel Didden en Rob van Maanen. Zij waren als architect en kleurdeskundige betrokken bij het ontwerp van de Baandervesting, een opvallend en kleurig nieuwbouwproject in het hart van het Oude Edam. Ze deden uitgebreid bouwhistorisch onderzoek en ze ontwikkelden een speciaal model om te kunnen bepalen of de kleuren van huizen en gebouwen passen in een bepaalde omgeving en of ze in balans zijn. Veel details van de Baandervesting vielen hierna logisch op hun plek.
De lezing trok 89 belangstellenden.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2023-2024
12 oktober 2023: Jaarvergadering met daarna lezing van Annegreet van Bergen
In deze Jaarvergadering namen we afscheid van onze Penningmeester/Technische man Peter van de Nes.
Peter wordt als penningmeester opgevolgd door Mariet Brockhoff en als technische man staat vanaf vandaag Harry Klieverik voor ons klaar. Het afgelopen Jaarprogramma is goed ontvangen met rond de 100 bezoekers per lezing. Voor de cursus van Ben Visser was veel animo en ook de excursie naar de buitenkant van het Rijksmuseum viel bij veel leden in de smaak.
De Jaarvergadering trok 48 belangstellenden.
Aanvang lezing: 20.15
Lezing ‘Het goede leven’, door Annegreet van Bergen
Nederland is in korte tijd rijker geworden dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden.
Hierdoor is ons dagelijks leven onherkenbaar veranderd.
Een heldere analyse van de naoorlogse jaren met veel herkenning.
De lezing trok 82 belangstellenden
16 november 2023: Lezing ‘Van Gogh aan de Seine’, door Edwin Becker
In het kader van het 50-jarig jubileum van het Van Gogh Museum wordt er in het najaar van 2023 de bijzondere tentoonstelling ‘Van Gogh aan de Seine’ georganiseerd.
In de 19de eeuw werden plaatsen vlak buiten Parijs beter bereikbaar via bruggen en treinen. Tegelijkertijd domineerden rokende schoorstenen van fabrieken steeds vaker de horizon. In de lezing komt aan bod hoe vijf ambitieuze kunstenaars deze veranderingen vastlegden.
Van Gogh, Seurat, Signac, Bernard en Angrand, trokken naar de oevers van de Seine om te schilderen. Met hun ezel in het groen legden ze de veranderingen vast die de opkomende industrie met zich meebracht. Ze vonden er nieuwe, eigentijdse motieven en ontwikkelden hun bijzondere kleurgebruik en schildertechnieken. Met name de plaats Asnières was bepalend voor de artistieke ontwikkeling van deze kunstenaars.
‘En toen ik dezen zomer te Asnieres het landschap schilderde zag ik er meer kleur in dan vroeger.’
Vincent van Gogh aan zijn zus Willemien van Gogh, eind oktober 1887
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Protestantse Kerk De Swaen, Voorhaven 135, Edam
Leden gratis, niet-leden € 5,00 per persoon
De lezing trok 112 belangstellenden
14 december 2023: Lezing ‘De wereld rond in een T-Ford uit 1915’, door Trudy en Dirk Regter,
Hoe de interesse, van een kleine jongen van 6 jaar, voor diverse auto-onderhoudsboeken van Model T’s uit kan groeien tot een waar ‘reisvirus’, hoorden wij deze avond.
Een reis van 120.000 kilometer in een ruim 100 jaar oude Ford door meer dan 50 landen in alle werelddelen, met als doel, geld in te zamelen voor kinderprojecten in ontwikkelingslanden.
In deze tijd is het echtpaar bezig met de voorbereidingen van het laatste deel van hun wereldreis,
die gepland staat voor 2024.
De lezing trok rond de 80 belangstellenden
18 januari 2024: Lezing ‘Art Nouveau in Amsterdam”
Deze avond ontvingen wij de veelzijdige kunsthistoricus Max Put
Wij hadden de heer Put uitgenodigd naar aanleiding van zijn boek ‘Art Nouveau in Amsterdam’.
Want de vraag was lange tijd, is er nu wel of geen Art Nouveau architectuur te vinden in Amsterdam?
Een designstijl uit de vroege jaren rond 1900.
Over dit onderwerp kregen wij die avond een boeiend overzicht en vooral over de veelvormigheid van deze Amsterdamse Art Nouveau lieten wij ons verrassen.
*En dat Art Nouveau wel degelijk te vinden is in Amsterdam, heeft de heer Put met zijn kleurrijke boek en deze lezing wel bewezen. We zullen voortaan vast, wanneer we de hoofdstad bezoeken,
met meer aandacht, de Amsterdamse Art Nouveau in de architectuur proberen te ontdekken.
De lezing trok 124 belangstellenden
15 februari 2024: Lezing betreffende ‘Het Edams Museum als decor voor kunstenaars’.
Julie Hengeveld, conservator van het Edams museum, liet in haar lezing zien dat het Edams museum,
veelvuldig als decor heeft gediend voor diverse kunstenaars. En dan vooral in de jaren van 1895 tot 1914.
Het Edams museum, zo dichtbij voor velen, en toch qua geschiedenis ook voor velen onbekend.
Onbekend maakt onbemind, zal Julie gedacht hebben toen zij in 2018 als conservator werd aangesteld.
Sindsdien deelt zij haar kennis, over het museum, met iedereen die dat maar horen en weten wil.
Als afsluiting vertelde Julie ons nog over de 3 schilderijen die het museum onlangs heeft kunnen aanschaffen.
De lezing trok 74 belangstellenden
Donderdag 14 maart 2024: Lezing ‘Evolueren wij nog?’ door Nico van Straalen
Deze avond een lezing van stadsgenoot Nico van Straalen, bioloog en gespecialiseerd in evolutie met bijzondere belangstelling voor de evolutie van de mens.
Nico van Straalen schrijft ook columns en boeken, die de wetenschap dichter bij de mensen probeert te brengen.
Het viel niet mee om deze drukbezette man te strikken voor een lezing.
Maar voor deze avond was het gelukt en liet Nico ons zien, dat wij, Homo sapiens, het product zijn
van een miljardenjaren durende evolutie.
En terugkijkend op die lange evolutionaire geschiedenis is het verleidelijk te bedenken dat wij een behoorlijk geavanceerd eindproduct zijn. Maar is dat wel zo? Of evolueren wij nog steeds?
Voor ons was dat dé vraag …maar voor Nico van Straalen een weet!
Na de pauze volgde een ‘vragenuurtje’, waar veel interessante vragen werden gesteld.
De lezing trok 120 belangstellenden
Donderdag 18 april 2024: Lezing ‘Een Emo-biografie van Betje Wolff”, door Marita Mathijsen
Deze avond hebben we Mevrouw Marita Mathijsen uitgenodigd,
Voormalig hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam met als specialisme de literatuur en cultuur van de negentiende eeuw.
Zij kwam ons vertellen over haar fascinatie voor de gevoelswereld van Betje Wolff en over haar werk aan de ‘Emobiografie’ hierover. Mevrouw Mathijsen heeft dat woord zelf verzonnen want zij wilde geen wetenschappelijke biografie schrijven, maar eigenlijk ook geen geromantiseerde. En zo kwam zij uit op ‘Emo biografie’, waarmee zij emoties en gevoelens van mensen, in een bepaalde tijd, wil proberen te begrijpen. Een mooi verhaal over een intelligente, bijzondere vrouw die een groot deel van haar leven in de Beemster polder woonde.
Betje Wolff en Aagje Deken beschreven samen hun vriendschap en de tijd, tot hun dood in 1804. Nu 250 jaar later heeft het interessante schrijversduo onlangs een schrijverssteen gekregen in de Nieuwe Kerk van Amsterdam.
Een dag voor Internationale Vrouwendag dus geen 8 maart maar 7 maart…
Zij worden geroemd om hun taal rijkdom en geweldig woordgebruik. In november verschijnt haar nieuwe boek.
De lezing trok 90 belangstellenden
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2022-2023
13 oktober 2022: Jaarvergadering met daarna lezing van historicus Jaap Haag
In deze Jaarvergadering namen we afscheid van onze voorzitter, Joop Asselbergs. Hij kreeg erkenning van het landelijke Hoofdbestuur en de erepenning uitgereikt door de voorzitter Piet Hamelink uit Zeeland. Plaatselijk voegden wij Joop natuurlijk toe aan onze lijst van ere leden.
Aanvang lezing: 20.15
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
Edam, hoe Nederlands?
Dit jaar wordt in het hele land gevierd dat 450 jaar geleden, in 1572, de ‘geboorte van Nederland’ begon. Het was een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog. Nederland kwam onder leiding van Willem van Oranje in opstand tegen de Spaanse bezetters. Dit was het begin van een zelfstandig, bevrijd Nederland.
Twaalf gemeenten namen deel aan de eerste Vrije Statenvergadering, waaronder Edam.450 jaar vrijheid is het waard om te herdenken. De vrijheid van de één betekent niet altijd de vrijheid van de ander. Het is belangrijk met elkaar in gesprek te blijven over onze universele waarden en de kennis hierover te delen: verdraagzaamheid en verbinding in vrijheid en verscheidenheid.
De vergadering trok 38 belangstellenden en de lezing 88
17 november 2022: Lezing over Gustav Klimt door Carien Kanters
‘Wie iets van mij wil weten, moet mijn werk goed bekijken endaarin proberen te vinden wat ik ben en wat ik wil’
Zo introduceerde Klimt zichzelf vaak als kunstenaar,het enige deel wat hij van zichzelf de moeite waard vond. Maar wij hebben, deze avond,wel degelijk een beeld van deze man kunnen krijgen.
Gustav Klimt is wereld beroemd geworden vanwege zijn gouden en decoratieve schilderijen en sterke vrouwenportretten. Maar wie was deze ‘golden boy’, en wat is het verhaal achter zijn talent?We ontdekten deze avond hoe Gustav Klimt zijn unieke stijl ontwikkelde en zijn inspiratie haalde uit de West-Europese moderne kunst van zijn tijd rond 1900.Carien Kanters, zij heeft als expertise modegeschiedenis en de rol van vrouwen in de kunst.
De lezing trok 124 belangstellenden
8 december 2022, “De Eetgeschiedenis van de 20e eeuw” door Onno Kleyn
Vanavond hebben we gehoord over onze eetgeschiedenis van de 20ste eeuw.Vast herkenbaar voor velen van ons en hoe passend in deze decembermaand.We zijn dan ook verheugd dat de heer Onno Kleyn, naar Edam is afgereisd om, met ons,daaraan ‘Eet-herinneringen’ uit op te halen…Schrijven over smaak, over eten en wijn is zijn beroep en tevens zijn lust en zijn leven. Hij heeft vaste rubrieken in de Volkskrant, schrijft voor verschillende magazines en andere opdrachtgevers en heeft meer dan 40 boeken op zijn naam staan. Een veelzijdig man dat moet gezegd worden en onze verwachtingen zijn dan ook hoog gespannen. Dhr. Onno Kleyn!
De lezing trok 110 deelnemers
19 januari 2023: Lezing ‘Baltische lichten’In het kielzog van de Oostvaarders’ door Harry Klieverik
Harry Klieverik, beet de spits af in het nieuwe NUT-jaar 2023, met bovengenoemde lezing.Hij heeft al zeilend het spoor gevolgd van de Nederlandse Oostvaarders en vertelde ons overbijzondere mensen die verbonden waren met de Nederlandse maritieme historie.Deze verhalen lieten verschillende invalshoeken zien op de geschiedenis van Noord-Europa.
Deze zeereis, heeft Harry ondernomen met een in Nederland gebouwd zeilschip, een Contest 35,van ruim 10 meter lang. Een zeewaardig schip, waar wij vanavond graag even bij aan boord stapten.
De lezing trok 98 belangstellenden
23 februari 2023: Lezing ‘De Collectie Nardic’ door Martijn Pieters
Inmiddels een bekend gezicht voor NUT Edam.
Martijn kwam ons vertellen over de Nardinc Collectie.Deze kunstverzameling kreeg het Singer Museum Laren cadeau van Els en Jaap Blokker.Een schitterend cadeau natuurlijk, waar het werk van Jan Sluijters met 40 schilderijen het hart van deze collectie vormt.De collectie is kleurrijk, de vrolijkheid spat ervan af en dat is wat wij in deze tijd, wel kunnen gebruiken.Nardinc is een oude naam voor het gebied tussen Naarden en Laren.Maar de woning, waar het echtpaar Blokker begon met kunst verzamelen heette ook ‘Huize Nardinclant’.
Door deze Nardinc Collectie krijgt een relatief onbekende periode uit onze kunstgeschiedenis1905 – 1950 mooie aandacht.
De lezing trok ruim 109 belangstellenden
23 maart 2023: Lezing ‘Passie en Compassie’ door Karin Braamhorst
Kunsthistorica, Kunstenaar, Auteur, Docent en Reisleider
Al twintig jaar neemt Karin haar publiek mee op reis langs kunst, cultuur en geschiedenis.Vanavond keken we, door haar ogen mee, op welke wijze het lijden van Christus door verschillende kunstenaars in beeld is gebracht.Met de vraag: Hoe relevant zijn de thema’s van Passie en Compassie nog vandaag de dag?En laat u verassen want, ook moderne kunstenaars laten ons zien hoe de oude thema’s van lijden en medelijden universeel menselijk zijn en buiten de kaders van de traditionele religieuze kunst een diepgewortelde ervaring kunnen opleveren.
De lezing trok rond de 54 belangstellenden
20 april 2023: Lezing ‘Wie was Etty Hillesum?’, door Judith Koelemeijer
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2021-2022
21 oktober 2021: Jaarvergadering daarna lezing van Martijn Akkerman
Kunst van juwelen
Juwelen hebben de mens altijd geïnspireerd. Materieel en vooral emotioneel spelen ze een belang-rijke rol. Dit gaf vaak alle aanleiding tot spannende, intrigerende en vermakelijke verhalen en pikante anekdotes.
Martijn Akkerman is juwelenhistoricus en was als Alkmaarder van jongs af aan gefascineerd door Noord-Hollandse streekjuwelen. Hij doet onderzoek naar de geschiedenis en ontwikkeling van Europese juwelen (onder meer Cartier, Philippe Wolfers en de Hollandse 17de eeuw). Hij publiceert in vaktijdschriften en geeft lezingen in binnen- en buitenland. Hij is woordvoerder van de juwelenkeuring voor de Art Fair Den Bosch, PAN Amsterdam en TEFAF Maastricht. Ook was hij als gastconservator betrokken bij de spectaculaire tentoonstelling ‘Juwelen! Schitteren aan het Russische Hof’’ in de Hermitage Amsterdam. In de Coronaperiode heeft hij veel van zijn vrijgekomen tijd besteed aan onderzoek. Daaruit is een aantal publicaties voortgekomen, zoals de geschiedenis van de juwelen van Eugenie, de laatste keizerin van Frankrijk. In deze lezing behandelde hij de geschiedenis en ontwikkeling van het juweel in het algemeen en dat in Nederland in het bijzonder. Streekjuwelen, koninklijke personages, filmsterren en andere beroemdheden passeerden de revue. Ook spectaculaire vondsten, Koninklijke huwelijken en belangrijke verkopen tijdens veilingen en beurzen kwamen aan bod.
U kent Martijn Akkerman al jaren van het televisieprogramma Tussen Kunst en Kitsch. Hij probeert altijd een verbinding te maken met de mode en andere vormen van toegepaste kunst.
Aanvang lezing: 20.15 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
De vergadering trok 39 belangstellenden en de lezing 98.
Donderdag 25 november 2021: Lezing door Robert Uterwijk, Rome bakermat van de barok.
Rond 1600 was Rome het innovatieve centrum van Europa met allerlei maat-schappelijke aspecten. Dáár lag het hart van de Contra-Reformatie, denk aan de stichting van nieuwe religieuze ordes zoals de Jezuïeten. Thuisbasis ook van de Kerkelijke Staat en het daarmee verbonden absolutisme. Veel families wedijverden met elkaar om de mooiste villa’s te bouwen en decoreren.
Met kerken en paleizen werd de stad ingrijpend veranderd dankzij families als Barbarini en Borghese.
Kunstenaars vochten dus om opdrachten, want die kwamen er in overvloed. Kardinaal Scipio Borghese was zo’n mecenas (zie diens borstbeeld, van Giuliano Finelli).
Toptalent kwam van overal vandaan, uit Frankrijk, Vlaanderen, Holland en natuurlijk uit diverse streken van Italië. Dit talent met als grote smaakmakers Caravaggio en Bernini, zorgde voor een ongekende creatieve bloei. Met de hete adem van de Klassieke Oudheid in de nek zochten de kunstenaars naar een kunst die in zijn hartstochten alles zou overtreffen. En inderdaad deze kunst, de Barok, omvatte in Rome alles – behalve bescheidenheid!
Met deze lezing gingen we in ganzenpas, stap voor stap, langs aspecten van deze bewogen en beeldbepalende periode.
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
De lezing trok 76 belangstellenden.
Woensdagmiddag 15 december 2021: Lezing door Judith Koelemeijer
georganiseerd in samenwerking met Boekwinkel ‘t Pakhuys, Het zwijgen van Maria Zachea
Eind jaren tachtig. Een oude moeder is na een hersenbloeding hulpbehoevend geworden. Haar twaalf volwassen kinderen gaan om beurten voor haar zorgen. De verwachting is dat zij niet lang meer zal leven, maar de moeder houdt het nog acht jaar vol. Ze hult zich steeds meer in stilzwijgen tot ze helemaal niets meer zegt.
Een kleinkind, de journaliste Judith Koelemeijer, raakt geïntrigeerd door het beeld van haar zwijgende grootmoeder. Judith vraagt zich af hoe die vrouw dertien kinderen heeft grootgebracht (één jongen is rond zijn twintigste overleden) en zij gaat op zoek naar de geschiedenis van haar familie. Wat denken de twaalf kinderen (haar ooms en tantes van vaderszijde) over hun moeder, nu ze avond aan avond tegenover haar zitten. Wat weten ze van haar? Wat weten ze eigenlijk van elkaar? Hoe kijken ze terug op hun gezamenlijke jeugd in de jaren vijftig en zestig?
Moe hield niet van ruzie thuis. “Hou jullie mond, ga wat doen” Nu, hier waren ze dan, haar twaalf kinderen. Thuis hadden ze het altijd goed met elkaar uitgehouden omdat ze zich niet te veel met elkaar bemoeiden. En zo, met dezelfde afstandelijkheid en omzichtigheid, ontweken ze ook nu de allermoeilijkste vraag.
Tijd: 14.00 – 16.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
Maandag 28 februari 2022: Lezing door Kees Schilder (Kos) De Opera
Kees Schilder (Kos) heeft zo’n beetje zijn hele leven aan de opera besteed. Hij wordt van heinde en verre gevraagd voor lezingen als alom gerespecteerd operakenner, die op een zeer bevlogen bijna passionele wijze zijn enthousiasme voor de opera in al zijn facetten op anderen weet over te brengen.
Door de deskundige en boeiende uitleg van Kees Schilder gaan deuren open die anders gesloten zouden blijven. Hij leerde je als het ware een nieuwe manier van luisteren aan, die opera toegankelijk voor iedereen maakt. Je ontdekte zo een muziekgebied waar je misschien altijd een beetje onverschillig aan voorbijgegaan bent en waar je nu zomaar van kan genieten en veel plezier aan kan beleven. Want Kees kent alle achtergronden en zijn verhalen brachten u in de juiste sfeer.
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam.
De lezing trok 91 belangstellenden.
Donderdag 17 maart 2022: lezing door Martijn Pieters
100 jaar BAUHAUS, van Weimar naar Dessau en Berlijn
De kunstopleidingen voor architectuur, beeldhouwen en schilderen werden in 1919 samengevoegd tot het Staatliches Bauhaus Weimar. De klassieke disciplines van deze beeldende kunsten zouden voortaan samenwerken met andere uitingen van kunstnijverheid.
Een revolutionaire gedachte in Duitsland. Het instituut werd een centrum voor experimenten waar studenten op een geheel nieuwe wijze onderwijs kregen. Alles moest leiden tot een nieuwe kunst, die niet alleen esthetisch aantrekkelijk was, maar ook functioneel en efficiënt. Onder leiding van Walter Gropius (1883-1969) kwamen de grote namen van de avant-garde naar Weimar om les te geven. In 1925 werd het instituut door het opkomende conservatisme gedwongen Weimar te verlaten, waarop men onderdak vond in de industriestad Dessau. Hier bouwde Gropius het revolutionaire schoolgebouw en de Meisterwohnungen. Na Gropius volgden Hannes Meyer (1889-1954) en Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969) als directeuren en kwam de nadruk steeds meer op de industriële vormgeving en architectuur te liggen. Onder druk van de nazi’s werd het instituut in 1932 gedwongen naar Berlijn te verhuizen, waar het zichzelf in 1933 ophief. Docenten en studenten zwermden uiteindelijk over de gehele wereld uit en brachten de theorieën van Bauhaus in praktijk. In dit jubileumjaar wordt het gedachtegoed en de productie van het Bauhaus overal ter wereld herdacht. De lezing volgde de geschiedenis en denkbeelden van dit invloedrijke instituut van Weimar naar Berlijn.
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
De lezing trok 84 belangstellenden.
Donderdag 31 maart 2022: Lezing door Victor Brilleman
in samenwerking met de Stichting Joods Verleden
deel 1
De voormalige Joodse Gemeente van Edam (1779-1886) en
de ontsluiting van het Protokolboek of Gedenkboek.
Bij de vestiging van Portugese en ook later Hoogduitse Joden in de Republiek eind 16e en begin 17e eeuw krijgt Samuel Abrahamsz in 1641 toestemming zich voor een half jaar in Edam te vestigen. Pas in de achttiende eeuw worden mondjesmaat Joden in Edam toegelaten en dat heeft alles te maken met burgerlijke protesten tegen de Joodse aanwezigheid, waarbij angst voor concurrentie in de handel “door Jooden en vreemdelingen” een grote rol speelde. Vanaf 1779 was er sprake van een groeiende Joodse gemeente en een register uit het poorterboek uit 1797 maakt melding van vijftien gezinnen met in totaal 77 personen. Net zoals bij andere Joodse gemeenten was er behoefte aan huiskamerbijeenkomsten voor het houden van godsdienst-oefeningen en een plaats voor het begraven van overledenen. Zo verrees in 1791 aan ‘t Noorderagterom een synagoge die tot 1886 dienst heeft gedaan.* In dat jaar werd de Joodse Gemeente Edam ontbonden en bij die van Monnickendam gevoegd. De begraafplaats aan het Oorgat dateert uit 1793. Ook was er een schoollokaal en een kerkelijk bad (mikwe).
Het Protokol of Gedenkboek is bewaard gebleven; gerestaureerd en gedigitaliseerd. Dankzij de transcriptie en vertaling van het Hebreeuwse tekstdeel biedt het boek belangrijke informatie over het wel en wee van deze Joodse gemeente met hun interne en externe contacten. Het Waterlands Archief beheert de inventaris van de voormalige Nederlands-Israëlitische Gemeente Edam (1779-1888).
* in een kamer van een woonhuis op de plaats waar nu Achterhaven 37b en c staan.
deel 2
De Portugees – Israëlitische Gemeente (PIG) te Amsterdam en de Esnoga (Snoge)
Eind 16e eeuw, maar vooral vanaf het begin van de 17e eeuw komen Portugese Joden naar Amsterdam. Wat kwamen zij daar doen en waarom was hun verblijf veel langduriger dan bij andere nieuwkomers die het zich snel economisch ontwikkelende Amsterdam als vestigingsplaats kozen? Hoe zit het met de naam Sefardiem die aan de Portugese Joden werd gegeven? Is die naam feitelijk juist? Waarom kwamen er geen Spaanse Joden naar de Republiek? Hoe organiseerden zij zich en hoe tolerant waren de stedelijke overheid van Amsterdam en de bevolking? Hoe was de verhouding met de niet-Joodse omgeving? En de relatie met het Huis van Oranje? Hoe religieus waren deze Joden? Wat was de reden dat er rond 1619 drie kleine Portugees-Joodse gemeenten waren en waarom werd in 1639 het besluit genomen tot de oprichting van de gemeente Talmud-Torah? Hoe verhielden Portugese Joden zich tot hun Hoogduitse broeders, die zich na 1620 in de Republiek vestigden en vooral in Amsterdam. In welk opzicht organiseerde de Portugese gemeente zich en was de grote synagoge die in 1675 werd geopend de eerste in Amsterdam of waren er voor die tijd al synagogen? Waarom werd er niet samen met Hoogduitse Joden één gemeente met één synagoge opgericht? Het waren allemaal vragen die nadere uitleg verdienden en het was niet mogelijk al deze vragen in de lezing te beantwoorden.
Er was op donderdag 21 april 2022 tijdens de rondleiding in de Portugese Synagoge (Snoge) nog uitgebreid tijd hierop nader in te gaan.
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
De lezing trok 88 belangstellenden.
Donderdag 21 april 2022: EXCURSIE naar de Portugees – Israëlitische Gemeente
in Amsterdam en de Esnoga (Snoge)
met een rondleiding door Victor Brilleman
Deze excursie borduurde voort op de lezing van Victor Brilleman op woensdag 16 februari 2022. Zie de toelichting daarbij in dit programmaboekje.
Ook deze excursie organiseerde onze vereniging in samenwerking met de Stichting Joods Verleden.
Informatie met inschrijfformulier, vertrektijden en kosten voor deze excursie zijn in maart 2022 toegestuurd.
De excursie trok 30 belangstellenden.
Januari- februari 2022 Cursus door Martijn Pieters
op vijf woensdagmiddagen, 14.00-16.00 uur
in de Doopsgezinde Vermaning, Jan Nieuwenhuyzenplein 4 in Edam
De pracht en praal van Bourgondië
Kunst, cultuur en luxe in de Bourgondische Nederlanden in de 15de eeuw
In 2019 verscheen het succesvolle boek De Bourgondiërs. Aartsvaders van de Lage Landen van Bart van Loo. Hij beschrijft daarin op verhelderende en aangename wijze de geschiedenis van de hertogen van Bourgondië, een geschiedenis die een eeuw duurde.
Het was een eeuw van pracht en praal, waarin hofkunstenaars de meest luxueuze voorwerpen maakten, residenties gebouwd en gedecoreerd werden. Ook uitbundige feesten waren onderdeel van de Bourgondische hofcultuur.
Als Franse koningszoon was Filips de Stoute (1342-1404) de eerste hertog van het Bourgondische Huis. Hij groeide op in luxe en zette deze leefstijl voort in zijn hertogdom.
Hij stichtte het kartuizerklooster Chartreuse de Champmol bij Dijon, bedoeld als teken van devotie, maar ook als machtssymbool voor zijn nieuwe dynastie.
Ook zijn opvolgers Jan zonder Vrees (1371-1419), Filips de Goede (1396-1467) en Karel de Stoute (1433-1477) gaven talloze opdrachten aan hun hofkunstenaars, waaronder de Vlaamse schilder Jan van Eyck en de uit Haarlem afkomstige beeldhouwer Claus Sluter.
Met de dood van Maria van Bourgondië (1457-1482), de erfdochter van Karel de Stoute, eindigde de dynastie. Via de echtgenoot van Maria, Maximiliaan van Oostenrijk, ging het hertogdom op in het grotere Habsburgse Rijk.
Talloze kostbare manuscripten, wandtapijten, tafeldecoraties, juwelen en liturgische voorwerpen vonden hun weg naar de hertogelijke residentie. Kloosters en kerken vormen tot de dag van vandaag hoogtepunten van de 15de eeuwse kunstproductie. In vijf middagen gaf Martijn Pieters een overzicht van deze belangrijke eeuw: de cultuur, de grote hoeveelheid getijdenboeken, altaarstukken, devotiestukken, portretten, fonteinen en graftombes, die veel invloed en navolging hebben gehad. Kortom, een boeiende, rijke, afwisselende periode, die erop wachtte om ontdekt te worden.
9 februari 2022
Proloog: Franse hofkunst rond 1400 en de stichting van het hertogdom Bourgondië.
16 februari 2022
Filips de Stoute (1371-1419) en Jan zonder Vrees (1371-1419). Bourgon-dische hofkunst en de Chartreuse van Champmol.
2 maart 2022
Filips de Goede (1396-1467), de uitbouw van Bourgondië tot een grootmacht en opdrachtgever van o.a. Jan van Eyck en van Claus Sluter.
9 maart 2022
Filips de Goede (1396-1467) en Karel de Stoute (1433-1477). De kunsten in de latere vijftiende eeuw: wand-tapijten, altaarstukken en getijden-boeken.
16 maart 2022
De nadagen van Bourgondië. Karel de Stoute (1433-1477), Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Habsburg. Kunst aan het einde van de 15de eeuw.
Donderdag 19 mei 2022
De cursus trok 32 belangstellenden.
Lezing door Suzanne Roelofs, The American Dream Architectuur voor een ideale samenleving
De Verenigde Staten waren in de 20e eeuw voortrekkers op het gebied van archi-tectuur en stedenbouwkundige trends. Typisch Amerikaanse ontwikkelingen: de wolkenkrabber, nieuwe technische ontwikkelingen, snelwegarchitectuur, grote winkelcentra buiten de steden. Er was een sterk geloof in de maakbare samen-leving. Maar kan je een samenleving vanaf de tekentafel ontwerpen? En wat waren de grootste successen? En niet te vergeten, waar ging het soms mis en wat kunnen we daar van leren?
Deze trends hebben een enorme invloed gehad op de ontwikkeling ook van Nederlandse steden en ons denken over stedenbouw. Suzanne Roelofs is ingegaan op deze ontwikkelingen aan de hand van voorbeelden uit heel Amerika. En naast de bekende architectuur van toparchitecten kwamen ook minder bekende, maar niet minder opvallende voorbeelden aan bod.
Tijd: 20.00 uur
Plaats: Kerkgebouw De Swaen, Voorhaven 135, Edam
De lezing trok 68 belangstellenden.
N.B.
De lezing van woensdagmiddag 15 december door Judith Koelemeijer is afgelast naar aanleiding van de maatregelen van de rijksoverheid in verband met het Coronavirus.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2019-2020
17 oktober 2019: Jaarvergadering daarna lezing door Reno Raaijmakers, Iran versus Saudi- Arabië
De spanning tussen Saudi-Arabië en Iran beïnvloedt de stabiliteit in het Midden-Oosten, maar werkt ook door in de wereldpolitiek. Beide landen zijn rijk aan olie en dus van groot economisch belang voor wereldmachten als de Verenigde Staten, Rusland, China en de Europese Unie. De spanning ligt zoals alles verankerd in de geschiedenis. Beide landen zijn islamitisch, maar Saudi-Arabië heeft zich ontwikkeld tot het meest fundamentalistische soennitische land en Iran tot het meest fanatieke sjiitische land. Het feit dat de heilige plaatsen Mekka en Medina in Saudi-Arabië liggen maakt de zaak alleen maar ingewikkelder. Verder is de geschiedenis van beide landen volstrekt tegenovergesteld.
Iran kan terugkijken op een rijke geschiedenis van duizenden jaren: vóór de komst van de Islam was het oude Perzië al één van de grootste beschavingen op aarde. Saudi-Arabië daarentegen is pas met het ontstaan van de Islam, dus ten tijde van de Profeet Mohammed (ca. 570-632 na Chr.), uit het woestijn-zand geboren. Kamelendrijvers uit Mekka veroverden vervolgens een groot deel van de bekende wereld. Als bakermat van de Islam was het land haast natuurlijkerwijs gedoemd tot een vorm van religieus fundamentalisme. Het heidense Iran werd veroverd en geïslamiseerd door de Arabieren uit Mekka. De sjiitische Islam die vervolgens in Iran ontstond is veel meer geïnspireerd op het oude Perzië en de grootsheid van Iran in het verleden. Een boeiend verhaal en noodzakelijk voor iedereen die iets van de wereld wil begrijpen.
De vergadering trok 43 belangstellenden en de lezing 107.
19 november 2019: lezing door Carien Canters, Monet
Bij de naam Monet denk je meteen aan prachtige impressionistische schilderijen vol bloementuinen en vijvers vol waterlelies. Daar heeft hij er veel van gemaakt, vooral aan het einde van zijn leven. Het was ook het thema van een grote tentoonstelling die in het Gemeentemuseum in Den Haag (12 oktober 2019 tot en met 2 februari 2020) te zien was : Monet, De tuinen. Voor de tentoonstelling kwamen er nog eens 40 topstukken bij uit internationale musea.
Maar hoe kwam Monet daar terecht? Wat ging er vooraf aan zijn grote succes, wat deed hij voordat hij in zijn droomtuinen in Giverny kon gaan zitten?
In de lezing zag u de hele ontwikkeling van deze grote kunstenaar. Van een straatarme beginner tot leider van de impressionisten en aanstichter van les indépendants – uiteindelijk welvarend en gewaardeerd. Hij was portrettist van zijn geheime vriendin Camille en zijn tweede vrouw Alice. Verder maakte hij frisse zeegezichten, schilderde obsessief de gevel van de kathedraal van Rouen – wel twintig keer in verschillende seizoenen – en nog veel vaker zijn beeldige tuinen.
De lezing trok 124 belangstellenden.
11 december 2020: lezing door Peter Brusse, Ach Engeland
De legendarische journalist Peter Brusse heeft een lezing gegeven over onder andere zijn eerder in dit jaar verschenen boek Ach, Engeland. Een boek met een inmiddels uiterst actuele inhoud, waarin Peter de balans opmaakt van zijn jarenlange ervaring als verslaggever in het Britse Koninkrijk. Zeker nu de Britten afscheid dreigen te nemen van Europa. Maar kan dat eigenlijk wel: afscheid nemen van Europa? Peter is van mening dat afscheid nemen van Nederland niet kan aangezien beide zeevarende naties een lange historie delen.
Ach, Engeland is een caleidoscopische geschiedenis, een liefdesverklaring aan onze eigenwijze overbuur, geschreven door één van zijn grootste kenners. Luchthartig, vrolijk en met Britse humor geschreven, vergezeld van een kritische en vileine blik. Weet Engeland op 11 december waar het aan toe is en zal Nederland de eerste gevolgen ondervinden? We zullen zien.
In Edam is Peter Brusse de discussie in elk geval niet uit de weg gegaan.
De lezing trok 128 belangstellenden.
21 januari 2020: lezing door André Kuipers, De Ruimte
In de ruimte hangt een opvallende multinational: het internationale ruimtestation ISS, gerealiseerd door Amerika, Europa, Rusland, Canada en Japan.
André Kuipers had het voorrecht twee keer te mogen werken in het ISS en deel uit te maken van deze internationale onderneming. Het ISS is het grootste, meest complexe, internationale technologische bouwwerk dat de mens ooit heeft gemaakt. Grensverleggende technologie die buitenaardse omstandigheden kan doorstaan, levert wetenschappelijke inzichten op over onze plaats in het heelal. Zo verzamelen we ongelooflijk veel informatie over onze eigen aarde en het leven daarop.
Over André Kuipers
André Kuipers is de eerste Nederlander met twee ruimtemissies op zijn naam. Zijn tweede missie brak het record van de langste Europese ruimtevlucht tot dan toe. In totaal bracht de ESA-astronaut 204 dagen in de ruimte door: 11 dagen tijdens missie DELTA in 2004 en 193 dagen tijdens missie PromISSe.
Na jaren van training in Houston, Moskou, Keulen, Montreal en Tokio werd André, samen met een Russische en Amerikaanse collega, op 21 december 2011 voor de tweede keer gelanceerd met een Russische Sojoez-raket. Twee dagen later arriveerde hij in het internationale ruimtestation ISS om daar een half jaar te wonen en te werken. Aan boord was hij niet alleen arts en wetenschapper, maar ook boordingenieur en onderhoudsmonteur. Op 1 juli 2012 keerde André terug en landde met zijn ruimtecapsule in de Kazachse steppe.
André Kuipers spreekt voor een grote diversiteit aan toehoorders, van jong tot oud en met zeer uiteenlopende achtergronden. Vanuit zijn ervaring zoomt hij desgewenst in op verschillende aspecten die zijn verbonden met de wereld van de bemande ruimtevaart.
De lezing trok 300 belangstellenden.
20 februari 2020: lezing door Elena Bronnikova, Altai, het Russische Tibet
Er zijn veel wonderbaarlijke plaatsen op de wereld en één daarvan is het Siberische Altaj. Het ligt in het centrum van Azië, op het kruispunt van verschillende staten en culturele werelden. Men noemt het ‘t Russische Tibet met het hoogste punt van Siberië: de berg Beloecha (4506 m).
Het is het land van het sjamanisme, van het Russisch orthodoxe geloof, van de islam en van het Tibetaans boeddhisme; een land met een bijzondere energie.
In Altaj straalt de aarde de zuiverste hartenergie in geur en kleur uit en werkt diep genezend in op de mens in zijn totaliteit. Alles wat door deze energie wordt aangeraakt, geneest.
In deze lezing maakten we een virtuele reis naar deze bijzondere plaats diep in Siberië.
De lezing trok 110 belangstellenden.
Januari-februari 2020: Cursus door Martijn Pieters
‘IMITATIO’ – ‘EMULATIO’ – ‘INSPIRATIO’
Origineel of kopie? Inspiratie of plagiaat?
Over navolging en inspiratie in de kunsten door de eeuwen heen
Sinds de 19de eeuw geldt steeds meer het idee dat kunst origineel en de kunstenaar authentiek moet zijn. Het gevaar van plagiaat ligt op de loer en zo lang iets nieuw is kan er een hoop. Daarnaast wordt er veel meer waarde gehecht aan een werk wanneer dat eigenhandig, van de meester zelf is en minder wanneer dat door een medewerker is uitgevoerd. Terwijl dat onderscheid in de vroegere tijden niet gemaakt werd. Deze originaliteitscultus is eigenlijk opmerkelijk omdat er in de geschiedenis van de westerse kunst juist om verschillende redenen steeds teruggegrepen werd op vroegere voorbeelden. Eenvoudigweg omdat iets niet te overtreffen was, maar soms ook omdat de voorstelling en compositie binnen een religieuze context een heilige status hadden. In andere gevallen omdat het eenvoudigweg commercieel aantrekkelijk was om meer exemplaren van een bepaalde voorstelling te maken. Soms laat de inspiratie en navolging een tijd op zich wachten. Zo werden pas in de 19de eeuw de haast expressionistische late stijl van Rembrandt en de schetsmatige stijl van Frans Hals herontdekt. Hun stijlen en werkwijze pasten prima in de opvattingen van de toenmalige avant-garde, de impressionisten. Maar ook in het postmodernisme van de late 20ste en 21ste eeuw wordt er weer open en bloot teruggegrepen op en verwezen naar voorbeelden uit het verleden van de kunst. In vijf lezingen werd langs de lijnen van de kunstgeschiedenis nu eens niet gekeken naar vernieuwing of het radicaal breken met het verleden, maar juist naar het navolgen van het verleden en de invloed die kunstenaars of stromingen hadden op anderen. Met veel verrassingen!
22 januari 2020 Grieken, Romeinen en christenen
De kunst van de oude Grieken uit de 5de eeuw voor Christus vormt de basis voor de westerse kunstgeschiedenis. In golfbewegingen is de invloed van de architectuur en sculptuur zichtbaar in de latere eeuwen. In de 5de eeuw voor Christus bereiken de Grieken de perfectie in de weergave van de menselijke anatomie, wat haar begin heeft in de zgn. Kritios-jongen. Polykleitos schreef zijn Canon over de ideale proporties in de weergave van het menselijk lichaam, wat hij met het beeld van de speerdrager visualiseerde. De Romeinen, die op verschillende manieren in aanraking kwamen met de Griekse beeldhouwkunst en architectuur, namen deze stijlkenmerken over en kopieerden die in vele exemplaren de beelden. Via deze kopieën van de Venus Pudica, de Torso Belvedere, de Laocoön-groep en andere beelden die in deze lezing voorbij komen, zijn de Griekse voorbeelden bekend gebleven. Toen de Romeinse kopieën in de latere middeleeuwen en de renaissance weer werden teruggevonden, zorgden ze opnieuw voor inspiratie. In de laat-romeinse tijd groeit het christendom steeds meer uit tot een grote religie. Voor hun beeldtaal hoeven de christenen niet ver te zoeken: ze lenen die gewoon bij de Romeinen.
29 januari 2020 De Vlaamse Primitieven en de renaissance.
Uitwisseling tussen noord, zuid en oost in de 15de eeuw
In de middeleeuwen functioneerde kunst vooral binnen de liturgie en devotie. Daarom was de vraag naar panelen met gangbare voorstellingen als Maria met kind of het Ware gelaat van Christus zeer groot. Ze werden dan ook op haast mechanische wijze gemaakt. Maar ook het portret wordt steeds belangrijker. De Vlaamse Primitieven uit de 15de eeuw introduceren een nieuwe compositie met een levensechte weergave van de uitgebeelde persoon. Dit maakt grote indruk op de Italiaanse schilders, die elementen van de Vlaamse schilders overnemen en verwerken in hun kunst. Maar ook andere composities of gedeelten daarvan vinden hun weg naar Italiaanse altaarstukken Aan de andere kant is de ontdekking van het perspectief en de correcte weergave daarvan in de Italiaanse kunst een revolutie geweest, die ook haar neerslag vindt in de Vlaamse kunst. Maar ook naar het oosten van het toenmalige Europa vonden de nieuwe voorstellingen hun weg.
5 februari 2020 Kunst voor iedereen, de 16de en 17de eeuw
Ook in de 16de en 17de eeuw blijft de wederzijdse beïnvloeding van kunstenaars in Europa groot. De prentkunst wordt een belangrijk medium, wat de verspreiding van nieuwe motieven en composities vergroot en versnelt. Zo worden de houtsneden en gravures van noordelijke kunstenaars als Lucas van Leyden en Albrecht Dürer in heel Europa gebruikt en worden de makers ook steeds beroemder. Maar ook de bizarre beeldtaal van Hiëronymus Bosch blijft tot ver na zijn dood in 1516 geliefd en door vele schilders in allerlei variaties gebuikt, vooral in Antwerpen.
In de 17de eeuw ontwikkelen Rembrandt van Rijn en Frans Hals steeds meer een eigen stijl, met als kenmerk een heel plastisch en schetsmatig uiterlijk. Dit is een tijdlang zeer populair, maar de kunstenaars krijgen wel steeds meer te maken met een veranderende smaak van het kunstkopende publiek. Als gevolg daarvan raken sommige kunstenaars in de vergetelheid, om later weer opnieuw ontdekt te worden. Weer anderen houden de veranderende smaak goed in de gaten, om zich die snel eigen te maken. Als voorbeeld hiervoor geldt het Caravaggisme, dat in heel Europa verspreid raakt.
12 februari 2020 De goede smaak: de 18de en 19de eeuw
Na de decadentie van de barok, de rijkdom van de Kerk en de absolutistische vorstenhuizen van de 17de eeuw verandert er in de 18de eeuw een hoop in de samenleving. In de kunsten is een doelbewuste herleving van de stijl van de antieke kunsten een uiting daarvan; het neo-classicisme wordt lange tijd de norm, in Italië door beeldhouwers als Canova en Thorvaldsen belichaamd. In Engeland zullen de gebroeders Adam, na een Grand Tour door Europa, de herenhuizen van de Engelse elite in een antieke stijl renoveren, zowel in het interieur als in het exterieur. De bewoners van deze huizen laten zich graag in antieke poses portretteren om hun klasse te onderstrepen.
Anderzijds waren er ook kunstenaars die vonden dat het sinds de late Middeleeuwen bergafwaarts was gegaan met de kunsten. Zij gaven de voorkeur aan de Vlaamse Primitieven en de Oud Duitse schilderkunst van Holbein, Dürer en Cranach. Ze verenigden zich in broederschappen als de Nazareners in Duitsland en de Pre-Rafaëlieten in Engeland. Kerken worden weer gebouwd in de gotische stijl van de middeleeuwse kathedralen en landhuizen worden voorzien van kantelen en torens om de illusie van een middeleeuws voorouderlijk kasteel te geven.
26 februari 2020 en nieuw: de late 19de eeuw, modernisme en postmodernisme
De avant-garde van de 19de eeuw herontdekt de pioniers van weleer, terwijl de gearriveerde schilders trouw de klassieken blijven navolgen. De avant-garde zal zich in het modernisme van de 20ste eeuw bewust steeds meer verwijderen van de tradities. Originaliteit, daar draait het om, het toepassen van nieuwe media en materialen. In de reactie daar weer op, het postmodernisme vanaf de jaren tachtig van de 20ste eeuw, is het teruggrijpen op het verleden weer geen enkel probleem. Zelfs de avant-garde uit het begin van de eeuw zorgt weer voor inspiratie en navolging.
Succesvolle figuratieve schilders van nu, zoals de Duitse Michael Triegel en de Nederlandse Henk Helmantel, brengen in hun eigen kunst als het ware een ode aan hun voorbeelden en inspiratie.
De cursus trok 40 belangstellenden.
N.B.
De lezingen van 17 maart Martijn Pieters over Bauhaus) en 14 mei 2020 (Suzanne Roelofs over The American Dream) en de Excursie naar de kwekerij Agriport zijn afgelast naar aanleiding van de maatregelen van de rijksoverheid in verband met het Coronavirus.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2018-2019
18 oktober 2018: Jaarvergadering voor de leden daarna lezing door Martijn Akkerman, High Society
De hele geschiedenis door hebben juwelen de mens geïnspireerd. Ze hebben in emotioneel en materieel opzicht vaak een belangrijke rol gespeeld. Dit gaf dikwijls aanleiding tot spannende, intrigerende en vermakelijke verhalen of pikante anekdotes. Martijn Akkerman is juwelenhistoricus en was als Alkmaarder van jongs af aan gefascineerd door Noord-Hollandse streekjuwelen. Hij doet onderzoek naar de geschiedenis en ontwikkeling van Europese juwelen (onder meer Cartier, Philippe Wolfers en Hollandse 17de eeuw). Hij publiceert in vaktijdschriften en geeft lezingen in binnen- en buitenland. Ook is hij woordvoerder van de juwelenkeuring tijdens Art Fair Den Bosch, PAN Amsterdam en TEFAF Maastricht. Martijn Akkerman is ook al jaren betrokken bij het televisieprogramma Tussen Kunst en Kitsch. In deze lezing behandelde hij de geschiedenis en ontwikkeling van het juweel in het algemeen en dat in Nederland in het bijzonder. Streekjuwelen, koninklijke figuren, filmsterren en andere beroemdheden passeerden de revue. Ook spectaculaire vondsten en belangrijke veilingen kwamen aan bod.
Martijn Akkerman probeert altijd een verbinding te maken met mode en andere vormen van toegepaste kunst. De vergadering trok 46 belangstellenden en de lezing 104.
De lezing trok 108 belangstellenden.
13 november 2018: lezing door Martijn Pieters Classic Beauties
De opgravingen bij Pompeii, Herculaneum en Paestum hebben de klassieke oudheid op een nog meer directe wijze dichterbij gebracht en brachten een ware herleving van de belangstelling voor de Antieken op gang. Denk aan bijvoorbeeld kunstenaars als Antonio Canova (zijn Drie Gratiën). Zij werkten voor de groten van de westerse wereld: Engelse industriëlen, Napoleon en de in Parijs neergestreken High Society van Europa, de Romanovs in St. Petersburg en Moskou. De kinderen van deze notabelen bezochten tijdens hun Grand Tour alle plaatsen waar je de glorie en grandeur van de oude Grieken en Romeinen maar ook van de Italiaanse Renaissance kon opsnuiven: Florence, Rome, Napels, Venetië. Dit vroege, culturele toerisme vormde de basis voor een smaakontwikkeling met het klassieke ideaal als uitgangspunt. Prachtige beeldhouwwerken en schilderijen zijn het resultaat hiervan. Deze lezing was een kennismaking met deze in ons land wat minder bekende periode en stroming.
Kunsthistoricus Martijn Pieters specialiseerde zich tijdens zijn studie aan de Universiteit van Amsterdam in de kunst van de Middeleeuwen. Zijn interesse breidde zich in de loop der jaren uit naar andere stromingen en uitingen in een breder Europees perspectief. Naast het begeleiden van reizen voor Labrys in Nijmegen verzorgt hij al geruime tijd cursussen, rondleidingen en lezingen voor tal van instanties, waaronder de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs, Instituut Helikon in Utrecht, het Frans Hals Museum in Haarlem en het Purmerends Museum.
De lezing trok 108 belangstellenden.
12 december 2018: Lezing door Suzanna Jansen HET PAUPERPARADIJS
Amsterdam-Noord tijdens de crisisjaren …..
Roza Dingemans, moeder van een door schulden en alcoholisme getroffen gezin, probeert koste wat kost haar waardigheid te bewaren. Ze ontleent trots aan een gerucht over een voorname afkomst en een misgelopen erfenis.
Maar is dat werkelijkheid of mythe?
Op zoek naar de feiten stuit haar kleindochter, de schrijfster, op een verborgen stuk Nederlandse geschiedenis: een uniek heropvoedingsexperiment in de Drentse nederzetting Veenhuizen, waaraan haar voorouders zijn blootgesteld.
In de drie enorme gestichten daar werden vanaf 1823 tienduizenden arme stadsgezinnen gedrild tot nuttige burgers. Maar wat begon als een bevlogen plan om de onderklasse te verheffen, veranderde al snel in een fuik.
In een betrokken, beeldende stijl volgde Suzanna Jansen vijf generaties van haar familie langs alle goed bedoelde beschavingspogingen. Van de bedelaarskolonie Veenhuizen tot het wonen-onder-toezicht in de arbeiderswijken van de twintigste eeuw. Gaandeweg tekende zich af hoe deze opvoedcampagnes ingrijpen in het leven van Roza Dingemans en haar nazaten. De lezing trok 119 belangstellenden.
17 januari 2019: lezing door Anneke Krijgsman DE TIJD
De tijd houdt ons allemaal bezig, of we dat nu willen of niet. Ons dagelijks ritme wordt geregeerd door de klok. Kunstenaars hebben hier vorm aan gegeven. Dat is interessant, omdat het gaat om een abstract begrip. Hoe is men daar in de loop van de eeuwen mee omgegaan?
Naast de tijd die de klok aangeeft, ervaren we ook een andere tijd: een tijd die in ons leeft en die veroorzaakt dat bijvoorbeeld mooie momenten heel snel voorbijgaan, terwijl moeilijke momenten juist lang lijken te duren. Deze tijd staat los van de tijd van de klok. We hebben gezien, in bekende en minder bekende afbeeldingen, hoe kunstenaars deze tijd suggereren.
Dan is er de moderne kunst. Wat doet de hedendaagse kunstenaar met het begrip tijd? We waren verrast door de verscheidenheid aan indrukken die voorbijkwamen en zagen dit meteen als een uitnodiging om hier zelf op door te borduren en een eigen tijd-kunstwerk te concipiëren …. De lezing trok 84 belangstellenden.
20 februari 2019: lezing door René Dessing Haagse en Leidse buitenplaatsen
Van kunsthistoricus René Dessing verscheen in 2016 het boek Hollandse en Leidse buitenplaatsen, over landelijke genoegens van adel en burgerij. In deze lezing schetste hij het landleven van de Hollandse kooplieden, adel en burgers. Hij legde uit wat kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen zijn. Ook stond hij stil bij de verschillen tussen de Haagse en de Amsterdamse buitens (over die laatste hield hij een lezing in 2015). Voor de Haagse buitens spelen stadhouders en later koningen, adel en bestuurders een grotere rol dan in het Amsterdamse. Daar maakten kooplieden traditioneel de dienst uit en zij hadden grote delen van Holland in privébezit. René Dessing toonde beelden van diverse kastelen en buitenplaatsen in de kustprovincies en deed zijn verhaal over deze weergaloos mooie plaatsen. Toplocaties zoals Kasteel Duivenvoorde, Hofwijck, Huis ten Bosch, De Paauw, Oud-Poelgeest en het Catshuis. Stuk voor stuk buitenplaatsen van nationale allure.
René Dessing nam in 2009 het initiatief tot het Nationale Jaar voor de historische Buitenplaatsen 2012. Nu is hij directeur van de stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen & Landgoederen (SKBL) en van de stichting Erfgoed Landfort. Met dit laatste initiatief zet hij zich ervoor in om van de oude havezate Landfort (Megchelen, Gelderland) een Nationaal Centrum voor de Nederlandse buitenplaatscultuur te maken. De lezing trok 87 belangstellenden.
19 maart 2019: Lezing door Jan Timmerman Antonio Gaudí
Elke kunstenaar, hoe oorspronkelijk ook, is een product van zijn tijd en omgeving. Bij Antonio Gaudí speelt het Barcelona van omstreeks 1900 een belangrijke rol. De stad beleefde toen een grote economische bloei. De schatrijke bourgeoisie had veel geld over voor nieuwbouw in de nationale Catalaanse stijl, het Modernisme.
De glorie van het middeleeuwse Barcelona, trotse hoofdstad van een eertijds onafhankelijk Catalonië, leek te herleven in de Catalaanse Beweging. Deze beweging is sindsdien alleen maar gegroeid en streeft op dit moment op luide toon naar herstel van de vroegere onafhankelijkheid. Zo ver ging men in de tijd van Gaudí nog niet, maar de beroemde architect was wel al een vurig voorstander van het propageren van de eigen Catalaanse identiteit.
Antonio Gaudí vond zijn inspiratie in het Catalaanse verleden. Hij grijpt terug op de sobere cisterciënzer gotiek van de middeleeuwen en voegt daarbij zijn studie van de Catalaanse natuur. Gaudí gaat jongleren met vormen. Het lijkt of hij zijn gebouwen met eigen handen kneedt en modelleert. Zijn Sagrada Familia is verbijsterende architectuur, bestaande uit gotische grondvormen, natuurlijke elementen, fantasiebloemen en rotspartijen, nu nog steeds groeiend in het hart van Barcelona. In Catalonië is men nog steeds bezig met Antonio Gaudí. Kunsthistoricus Jan Timmerman, van de Stichting Hollandse Academie voor Cultuurhistorie, nam ons mee op zijn tocht door het Barcelona van Gaudi. De lezing trok 120 belangstellenden.
11 april 2019: EXCURSIE naar Het Purmerends Museum
Het museum, gevestigd in het oude stadhuis (1912), vertelt het verhaal van de geschiedenis en ontwikkeling van de (markt)stad Purmerend en de kunstenaars en architecten die deze stad heeft voortgebracht, maar legt vooral nadruk op het Purmerendse Jugendstil aardewerk.
In de Trouwzaal gaf conservator Saskia van den Berg een inleiding over dit mooie plateel.
Met plateel wordt beschilderd aardewerk bedoeld, daarom wordt ook gesproken over de Purmerendse plateelbakkerijen.
De handbeschilderde schotels, vazen, beelden en tegels zijn wereldberoemd. Tussen 1895 en 1907 zijn er maar liefst vier fabrieken in Purmerend die dit aardewerk maken. Omdat het in die periode gemaakt is, wordt het ook wel Jugendstil aardewerk genoemd. De excursie trok 25 belangstellenden.
9 mei 2019: lezing door Karin Braamhorst Palmyra
In de Romeinse keizertijd kreeg Palmyra – nu in het hart van Syrië – de bijnaam ‘Stad van Duizend Zuilen’. Het was één van de grootste steden van het Romeinse Rijk. In mei 2015 viel IS de stad binnen en die kent geen respect voor pre-islamitische monumenten. Beelden, tempels en ruïnes, waaronder de monumentale triomfboog, werden verwoest. Iedereen vroeg zich af hoe lang deze prachtige stad nog zou blijven bestaan. Maar het was niet de eerste keer dat Palmyra in de frontlinie lag. De stad lag namelijk gevaarlijk dicht bij dè grote rivaal van Rome: het Perzische Rijk onder de dynastie der Sassanieden. Palmyra was dan ook een militair bastion met een eigen legermacht, die diende als hulptroepen van het Romeinse leger. Karin Braamhorst vertelde tijdens de lezing over de indrukwekkende historie van dit cultureel erfgoed: over de heersers van Palmyra die van Rome koninklijke titels mochten voeren en natuurlijk over de belangrijkste gebouwen van deze Stad van Duizend Zuilen. De lezing trok 94 belangstellenden.
Januari-februari 2019: Cursus door Kees Schilder (Kos) Puccini en Verdi
22 januari 2019 La Bohème (Puccini) met Montserrat Caballé
Puccini was geen vlotte werker en het componeren van La Bohème duurde drie jaar en negen maanden. Het oplossen van compositorische problemen, het bedenken van mooie melodieën, harmonieën en instrumentale kleuren kostte hem veel tijd en energie. Pas als hij eenmaal op gang was gekomen en het nodige op papier had staan, kreeg hij er plezier in. Toen zijn Mimi stierf en hij midden in de nacht de dramatische slotakkoorden schreef, liepen de tranen over zijn wangen. De opera bleef na de première in 1896 een vast repertoirestuk en is na Traviata, Carmen en Die Zauberflöte de meest uitgevoerde opera in onze tijd.
Montserrat Caballé
Met haar prachtige stem, muzikale intelligentie, warme uitstraling en gevoel voor humor heeft zij haar publiek talloze onvergetelijke avonden bezorgd. Haar pure stem klonk prettig en haar pianissimi, delicate kleuren en zuivere hoge tonen waren een genot voor het oor.
Ze combineerde coloraturen, fijne uitgesponnen lyrische lijnen en een heroïsche declamatie met uitgelezen zachte tonen en fabelachtige pianissimi. Haar schitterende stem klonk als een parel die rolt op velours.
29 januari 2019 La Traviata (Verdi) met Luciano Pavarotti
Luciano Pavarotti
Zijn prachtige timbre, onvolprezen legato, uitstekende hoogte, muzikale intuïtie en joviale uitstraling hebben Pavarotti tot de meest succesvolle operazanger van zijn generatie gemaakt. Hij was super muzikaal en voelde instinctief aan hoe een frase gezongen moet worden. Toen Luciano begon, waren het de sopranen die de wereld van de opera beheersten, maar de aandacht verschoof geleidelijk van de machtige diva’s naar een tenor. De eenvoudige aardige jongen uit een Italiaanse provinciestad groeide uit tot één van de beroemdste mensen ter wereld.
’s Werelds grootste tenor is hij genoemd, Koning van de hoge C, één van de 25 meest opmerkelijke personen ter wereld. Von Karajan zei over Pavarotti:
Zo’n tenor tref je maar eens in de honderd jaar aan.
5 februari 2019 Madame Butterfly (Puccini) met Placido Domingo)
Puccini luisterde niet graag naar zijn eigen opera’s, maar voor Madame Butterfly maakte hij een uitzondering. Hij zei: Ze blijft mij boeien en steeds weer ben ik ontroerd als ik aan haar denk. Ik merk dat ik de kleine Japanse even lief heb als mijzelf.
Als de grootheid van een componist kan worden afgemeten aan zijn vermogen om het publiek te ontroeren en te laten meevoelen met de hoofdrolspelers, verdient Puccini een ereplaats in de galerij der grote componisten. Hij bezat een brandende gevoelsintensiteit en is als componist onovertroffen op het gebied van erotische hartstocht, sensualiteit, tederheid en wanhoop.
Plácido Domingo
Zowel de duur van zijn zangcarrière als de constant hoge kwaliteit ervan zijn opmerkelijk. Zijn donkere sensuele stem klinkt toonvast en heeft diepte en fonkeling. De Zweedse sopraan Birgit Nilsson zei: God moet in een bijzonder goede bui zijn geweest op de dag dat hij Plácido schiep. Hij heeft alles wat nodig is voor één van de grootste carrières ooit: een enorm mooie stem, geweldige intelligentie, ongelofelijke muzikaliteit en acteerkwaliteiten, een heerlijk uiterlijk, een groot hart, en hij is een fijne collega.
12 februari 2019 Rigoletto (Verdi) met Maria Callas
De opera Rigoletto is gebaseerd op het boek Le roi s’amuse van Victor Hugo, waarin een beeld wordt geschetst van de zedeloosheid aan het Franse hof. Verdi verplaatste het verhaal naar Italië en haalde de scherpe kantjes ervan af. Hij voelde zich vooral aangetrokken tot het liefdevolle karakter van de misvormde nar Rigoletto. De opera werd een mijlpaal in zijn carrière. De perfecte balans tussen lyrische en dramatische elementen en de prachtige melodieën werden door het publiek op 11 maart 1851 in Teatro La Fenice met groot enthousiasme begroet. Toen Rossini de opera hoorde zei hij: Eindelijk herken ik het genie van Verdi.
La Traviata is Verdi’s intiemste drama en de opera zegt fundamentele dingen op een directe wijze met een rijkdom aan poëtische verbeeldingskracht. In La Traviata veroordeelde Verdi met muzikale middelen de houding van de gegoede burgerij, die op grote schaal gebruik maakte van demi-mondaines, maar die niet zag als potentiële levenspartners. De hoge morele kwaliteit van Violetta, die haar eigen geluk opoffert voor het geluk van een ander, tekende hij in scherp contrast met de hypocriete houding van vader Germont die zich laat leiden door angst voor praatjes.
Maria Callas Wat haar onsterfelijk maakte was niet haar stem, muzikaliteit of acteertalent. Ze bezat iets mysterieus dat de ziel raakte en de luisteraars diep ontroerde. Bernstein zei: Deze vrouw genereert pure elektriciteit op het toneel. Ze is een kerncentrale in haar eentje. De muziekcriticus Harold Schönberg schreef: Iets in die vrouw raakt regelrecht het innerlijk van de toeschouwers, waardoor ze door het dolle heen raken. Met haar fantastische stem, zeldzame inlevingsvermogen, ongekende muzikaliteit en zesde zintuig voor de stijl van de romantische opera’s veroorzaakte ze een sensatie in de operawereld.
19 februari 2019 Tosca (Puccini) met Joan Sutherland
De terreur van de politiechef Scarpia en de liefde en jaloezie van Tosca voor haar minnaar Cavaradossi worden met elkaar verstrengeld in een thrillerachtig drama vol heftige dialogen en bloedstollende handelingen. De theaterdirecties waren bevreesd dat de foltering, moord, executie en zelfmoord op het toneel het publiek zou afschrikken. De muziek was bovendien erg modern voor die tijd met schrille samenklanken en dissonanten. De angst was ten onrechte, want het publiek sloot de opera al snel in haar hart vanwege de prachtige melodieën
Joan Sutherland
Een recensent schreef: Haar warme stem combineert de lenigheid van de ware coloratuurzangeres met de expressiviteit van de spinto sopraan. Ze is in staat tot beteugeling, verfijning en vuurwerk en weet het publiek te ontroeren met oprechte emoties. De beroemde muziekcriticus Harold Schönberg schreef: Haar warme timbre is van een buitengewone schoonheid. Ze fraseert elegant en probeert met heel haar hart de muzikale bedoelingen tot uiting te brengen. De coloraturen klinken niet dun, maar komen ‘vol’ uit de keel. De zeer goed gearticuleerde trillers, de precisie van de toonladders, de zekerheid van het hoge register en de omvang van de stem herinneren aan een zangstijl die reeds lang uitgestorven leek. De recensent van de Daily Newspaper verbaasde zich over haar ongelooflijke ademtechniek en schreef: Het leek alsof zij aan het begin van de avond één keer ademde en vervolgens alle aria’s zong. Onder haar jurk zat een man met een blaasbalg die pompte en pompte. Deze cursus trok 33 belangstellenden.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2017-2018
12 oktober 2017: Lutherherdenking onder auspiciën van de Raad van Kerken Edam-Volendam
Het Venster organiseerde een Lutherforum. Lezers van het Venster, maar ook van een keur aan dag- en andere bladen, kan het niet ontgaan zijn dat in met name de protestantse kerken in Nederland en ook in bijvoorbeeld Duitsland, uitgebreid aandacht werd gegeven aan het feit dat Maarten Luther op 31 oktober 1517 zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg spijkerde. Het was de start van de Reformatie, nu 500 jaar geleden.
Twee voorgangers van katholieke huize en twee van protestantse huize waren uitgenodigd om in het openbaar van gedachten te wisselen over deze vraag, niet vanuit een hoog-intellectuele theologische benadering, maar vanuit persoonlijke drijfveren en geloofsbeleving. Wat is het dat een spreker nodig heeft om zich (weer) thuis te laten voelen in ‘de andere kerk’? En wat houdt hem/haar daarbij tegen? Pastoor Paul Stomph (Volendam) en diaken Henk Bak (Monnickendam) waren er namens de Rooms-Katholieke Kerk en ds. Mirjam Koole (Edam) en ds. Engele Wijnsma (Bergen) namens de Protestantse Kerk. De herdenking trok 43 belangstellenden.
19 oktober 2017: Jaarvergadering voor de leden daarna lezing door Ans Markus, als ik jou was..
Ans Markus werkt al ruim veertig jaar. Zij introduceerde in haar schilderkunst een persoonlijke mythologie. De grondigheid en ook – vanuit haar persoonlijke leven – de onbarmhartigheid van het zelfonderzoek in haar werk, getuigen van pioniersgeest. In die zin is haar kunst vernieuwend en onmiskenbaar authentiek. Zij gaf stem aan breed levende vrouwelijke gevoelens en melancholie. Denk aan haar vrouwen in windsels, al dan niet gecombineerd met lege verten, verstilde bouwwerken of oude sculpturen. Tussen 1986 en 1990 kreeg zij landelijke bekendheid met dubbelportretten van meesters als Picasso, Léger en Klee. Geroemd wordt haar werk om de ideeënrijkdom en verrassende technische en compositorische vondsten. Zij ontwikkelde haar eigen beeldtaal, die ook bij andere themakeuzen een grote mate van consistentie behield. Daardoor is haar werk eigenlijk altijd direct herkenbaar. Haar schilderijen maakten al vroeg grote indruk op het publiek. Haar introverte persoonlijkheid kwam als gevolg daarvan volop in de schijnwerpers te staan. Ernst, discipline en ambachtelijkheid vormen de achtergrond van haar persoon en haar werk – een teruggetrokken leven in de kleine wereld van het atelier. Later werk getuigt ook van een bredere maatschappelijke oriëntatie, met een meer spirituele inhoud. De lezing trok 120 belangstellenden.
9 november 2017: lezing door Els Kloek 1001 vrouwen
Dr. Els Kloek is historica en ‘onderneemster in geschiedenis’. Ze was initiatiefneemster van de serie Verloren Verleden en schreef boeken over de geschiedenis van de huisvrouw, vrouwen in de Tachtigjarige Oorlog en gezinsgeschiedenis. Sinds 2003 werkt ze aan het Vrouwenlexicon 1001 Vrouwen.
Haar boek 1001 vrouwen (2013) is een naslagwerk met informatie over letterlijk 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis van de vroegste tijden tot nu. De informatie stond al langer op een website, maar die was alleen bekend bij specialisten. Haar boek daarentegen – een naslagwerk van 1556 pagina’s – wist het brede publiek te bereiken: het werd een bestseller. Els Kloek, bedenkster en samenstelster van site en boek, kwam spreken over het project en de enorme diversiteit van prestaties en reputaties in al die vrouwenlevens. Ook heeft zij aandacht besteed aan vrouwen uit de regio en aan het vervolgproject: 1001 vrouwen in de 20ste eeuw (te verschijnen in 2018).
Waarom is 1001 vrouwen zo aangeslagen? Eén van de verklaringen is de rijkdom en de nuchterheid van het boek. We zijn niet gewend dat vrouwen de hoofdpersoon van historische informatie zijn – het is de wereld op zijn kop. En evenmin zijn we gewend dat er zakelijk wordt geschreven over vrouwen. Het zijn net mensen…. Met de bevrijdende werking die daarvan uit gaat is 1001 vrouwen een nieuwe stap in de richting van meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De lezing trok 58 belangstellenden.
16 januari 2018: lezing door Elena Bronnikova
Elena Bronnikova is een Russin, geboren en getogen in de grote Siberische stad Novosibirsk, waar ze de universiteit heeft afgerond met een specialisatie in Russische taal, letterkunde, en psychologie, en waar ze als docente werkte.
In Nederland geeft ze Russische les en houdt ze lezingen over de Russische literatuur en vooral over de geschiedenis en cultuur van Siberië.
Zij is ook de vertegenwoordiger in Nederland van het Russische tijdschrift Het onbekende Siberië.
Het achtste wereldwonder, zo werd de Trans-Siberische spoorlijn bij de oplevering in het begin van de 20e eeuw genoemd. De kranten vergeleken de voltooiing van de spoorlijn met de ontdekking van Amerika en de aanleg van het Suezkanaal. Met een lengte van 9289 km is het nog altijd de langste spoorweg ter wereld, die als een ijzeren as door zeven tijdzones gaat en Europees Rusland en Siberië tot een geheel maakt.
Elena Bronnikova nam ons mee op een boeiende virtuele reis van Moskou naar Vladiwostok. U hoorde welke rol de beroemde spoorlijn heeft gespeeld in de geschiedenis en cultuur van Rusland en de rest van de wereld. Kortom, het was een historische en culturele reis door tijd en ruimte. De lezing trok 170 belangstellenden.
Januari-februari 2018: Cursus door Robert Uterwijk en Karin Braamhorst
Fascinerende reis door anderhalve eeuw schilderkunst.
Robert Uterwijk leidde ons in drie lezingen langs de Impressionisten, (zoals Monet) de Pointillisten met hun kleurtheorie en idealen, de Postimpressionisten met hun gedreven expressie en verlangen naar vrijheid (Gauguin, Van Gogh). We zagen de aardverschuiving die zich voltrekt door het werk van de Kubisten. In dezelfde tijd strijden Expressionisten om hun vrijheid in een hysterische wereld aan de vooravond van de Eerste wereldoorlog. De verschrikkingen van deze oorlog laten hun sporen na in het ontwrichtende werk van de Dadaïsten. Gelukkig zijn er ook nog dromers die als Suprematisten (Malevich) en de Stijl (Mondriaan) hun idealen van een Nieuwe Orde verbeelden.
Vanuit het streven naar het ‘Hogere’ stijgen de Surrealisten (Dali, Magritte en Max Ernst) vanuit de crypten van het onderbewustzijn naar een nieuwe moraal.
Na de Tweede Wereldoorlog komt er ontzettend veel energie vrij als reactie op alle gruwelen en schildert men zich fysiek en geestelijk vrij; Action Painting in Amerika met o.a. de Dripping van Jackson Pollock en Cobra in Europa. Natuurlijk komt ook hier een reactie op met de bezonken Colourfield Paintings van Amerikaanse reuzen als Newman, Kelly en Stella.
In Europa laten de voormannen van Zero en de Nul-groep ons de schellen van de ogen vallen: geen bevlogen, romantische schilderkunst maar Oerelementen zoals Licht, Water, Ritme en pure Kleur moeten ons duidelijk maken dat we slechts waarnemen in het hier en nu.
De plaatjesmakerij van vroeger is een gepasseerd station!
Met de Wederopbouw en de zegeningen van de consumptiemaatschappij weet ook de Pop-Art (Andy Warhol) de kunstwereld briljant te bedienen. Het leven zelf is kunst geworden. De scheiding tussen Kunst en Werkelijkheid is opgeheven en er lijkt geen plaats meer te zijn voor de schilderkunst.
Maar schijn bedriegt en zowaar kwamen jonge schilders, met name uit voormalig Oost-Duitsland, terug met een Wilde schilderkunst: met een schuin oog kijkend naar hun expressionistische helden uit het verleden; de Nieuwe Wilden!
Waar doen ze het van?
Karin Braamhorst gaf twee lezingen over moderne en hedendaagse kunst en kunstenaars, onder de titel Waar doen ze het van? Deze lezingen hebben een heel nieuwe invalshoek: we gaan keken naar de materialen en technieken die kunstenaars op een eigen manier gebruiken om opmerkelijke kunst te maken.
In de eerste lezing keken we naar metaal, steen, klei en hout.
In de tweede lezing is papier, textiel, glas en kunststof behandeld.
Deze lezingen volgden geen gebaande paden. Daarom was er veel nieuws te ontdekken. Veel hedendaagse kunstenaars werden besproken omdat die vaak op een heel verrassende manier met hun materialen omgaan.
Karin Braamhorst heeft deze invalshoek gekozen omdat zij – voordat ze kunstgeschiedenis ging studeren – een opleiding aan de kunstacademie heeft afgerond. Daar heeft zij veel kennis van en ervaring opgedaan met materialen en technieken. Dat levert een frisse en geheel eigen kijk op de kunstgeschiedenis op. Het heeft haar geïnspireerd tot deze verrassende lezingen.
De cursus trok 29 belangstellenden.
13 februari 2018: lezing door Kees Schilder
GIUSEPPE VERDI
Kees Schilder (Kos) heeft zo’n beetje zijn hele leven aan de opera besteed. Hij geldt als één van de grote Nederlandse operakenners en van heinde en verre komen verzoeken voor lezingen als alom gerespecteerd operadeskundige. Hij weet op een zeer bevlogen wijze zijn enthousiasme en passie voor de opera in al zijn facetten op anderen over te brengen.
Met elan vertelde Kees in deze lezing veel over Giuseppe Verdi, één van de grootste opera- componisten ooit. Hij neemt je zó intens mee, dat je het gevoel hebt naast deze operakoning aan de piano te zitten toen hij een van zijn meesterwerken componeerde. Uiteraard werden de wetenswaardigheden afgewisseld met interessante geluidsfragmenten of delen van opera’s waarin Kees dezelfde aria’s in verschillende uitvoeringen met elkaar vergeleek.
Door de deskundige en boeiende uitleg van Kees Kos gaan deuren open naar een muzikaal wonderland, die anders gesloten zouden blijven. Je waant je in de tijd van Verdi.
Kees Schilder leert je als het ware een nieuwe manier van luisteren aan, die opera toegankelijk voor iedereen maakt. Je ontdekt een muziekgebied waar je misschien altijd een beetje onverschillig aan voorbijgegaan was, en waar je nu zo maar van kan genieten en veel plezier aan kan beleven. De lezing trok 80 belangstellenden.
15 maart 2018 :lezing door Reno Raaijmakers
Van 7 oktober 2017 tot en met 27 mei 2018 heeft u de tentoonstelling Hollandse Meesters uit de Hermitage kunnen zien in de Hermitage Amsterdam.
Op deze tentoonstelling zijn 63 werken samengebracht van 50 Hollandse schilders, waaronder maar liefst 6 topstukken van Rembrandt. Het is natuurlijk uitzonderlijk dat zo’n grote collectie Hollandse meesters Sint Petersburg heeft verlaten en naar Amsterdam is gekomen.
In deze lezing gaf Reno Raaijmakers een inleiding op de tentoonstelling. En daarbij natuurlijk aandacht voor de verschillende kunstenaars en hun werken, maar ook voor de tsaren die de kunstwerken verzameld hebben. Catharina de Grote (1729-1796) bijvoorbeeld had een grote voorliefde voor Hollandse kunst. Zij verwierf verschillende schilderijen van Rembrandt, onder andere het schilderij van Saskia als Flora, dat op de tentoonstelling te zien was. Catharina was met haar verzameling trendsettend. Zij stond aan de wieg van een volledige herwaardering van Rembrandt en zijn tijdgenoten. De lezing trok 32 belangstellenden.
12 april 2018 Excursie naar het Volendams Museum
Veel schilders, beeldend kunstenaars, filmers en fotografen hebben in de afgelopen 200 jaar in Volendam gewerkt. Zij kozen het wonen, werken en leven van de Volendammers als onderwerp voor hun kunstwerken, en maakten Volendam daarmee tot het icoon van Holland. Vooral de klederdracht speelt hierbij een grote rol. Die is sinds de komst van de Schokkers in 1859 steeds uitgebreider en voor de kunstschilders interessanter geworden.
In 1893 vestigden zusters Dominicanessen zich in Volendam. Zij begonnen op school handwerkles te geven en dat droeg bij aan verdere verfijning van de klederdracht. Voor de kunstenaars die in Volendam neerstreken, een belangrijke inspiratiebron. Kunstwerken met als onderwerp Volendammer klederdracht – natuurlijk in samenhang met de visserij die ook tot de verbeelding sprak – zijn verspreid over de hele wereld. Men dacht buiten Nederland dat heel Nederland in Volendammer klederdracht liep …..
De vissersvloot was in 1900 de grootste van alle Zuiderzeevissersplaatsen met 250 botters die voor een groot deel hun vis losten in Amsterdam.
Het bestuur, de beheerders en vrijwilligers van het Volendams Museum wilden van dat stuk historie in 2018 een speciale expositie maken. De excursie trok 32 belangstellenden.
15 mei 2018:Lezing door Nico van Straalen in samenwerking met de tuindersvereniging
Van Eva’s appel naar oranje petunia’s
Wat heeft de mens met de planten gedaan?Al rond 1500 beeldde Albrecht Dürer Eva af met een mooie rode appel in haar hand. Tegenwoordig zouden we die appel verslijten voor een Elstar. Wat is er in de evolutie met appels en andere planten gebeurd onder invloed van de mens? Toen de mensen ongeveer 10.000 jaar geleden overgingen op het bedrijven van landbouw, maakten ze niet alleen gebruik van natuurlijke producten maar gingen ze die ook door selectie en kruisingen veranderen en meer geschikt maken voor hun eigen doelen. In het Midden-Oosten cultiveerde men tarwe, en door achtereenvolgende hybridisaties tussen soorten en voortdurende selectie op gewenste eigenschappen verkreeg men de huidige tarwerassen. In Midden-Amerika ontdekte men een monsterlijke mutant van de wilde plant teosint maar door verdere selectie is uit die mutant de huidige maïs voortgekomen. Met zulke selectieprocessen heeft de mens vele plantensoorten naar zijn hand gezet. Hoe werkt dat eigenlijk? Kunstmatige selectie inspireerde Darwin tot het schrijven van zijn boek Over de Oorsprong der Soorten, waarin hij stelde dat ook de natuur selecteert; hij noemde dat natuurlijke selectie. In deze lezing is we nagegaan hoe de mens door de eeuwen heen de plantenwereld beïnvloed en naar zijn hand gezet heeft. Tegenwoordig kunnen zulke veranderingen heel snel en gemakkelijk tot stand gebracht worden via genetische modificatie, wat weer nieuwe discussie oproept, zoals in het vreemde geval van de oranje petunia.
Nico van Straalen is hoogleraar aan de VU met als specialisatie Evolutiebiologie. Ook is hij fractievoorzitter van GroenLinks in de gemeenteraad van Edam-Volendam. Hij schrijft colums in het Noordhollands Dagblad.
De lezing trok 86 belangstellenden.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2016-2017
18 oktober 2016: Jaarvergadering en daarna lezing door Martijn Akkerman: Kunst van juwelen
Juwelen hebben de mens de hele geschiedenis door vergezeld en in emotioneel en materieel opzicht vaak een belangrijke rol gespeeld, met dikwijls spannende, intrigerende, vermakelijke of pikante verhalen en anekdotes tot gevolg. Martijn Akkerman is juwelenhistoricus en was als Alkmaarder van jongs af aan gefascineerd door Noord-Hollandse streekjuwelen. Hij doet onderzoek naar de geschiedenis en ontwikkeling van Europese juwelen (onder meer Cartier, Philippe Wolfers en Hollandse 17de eeuw). Hij publiceert in vaktijdschriften en geeft lezingen in binnen- en buitenland. Ook is hij woordvoerder van de juwelenkeuring tijdens Art Fair Den Bosch, PAN Amsterdam en TEFAF Maastricht. Martijn Akkerman is ook al jaren betrokken bij het televisieprogramma ‘Tussen Kunst en Kitsch’. In deze lezing ging hij in op allerlei interessante feiten rond producenten en klanten op de juwelenmarkt. Ook gaat hij in op actuele ontwikkelingen op de kunstmarkt en het veilingwezen. Natuurlijk besteedde hij ook veel aandacht aan de juwelen van Koningin Maxima. De lezing trok 110 belangstellenden.
15 november 2016: Pierre Cuypers over Pierre Cuypers
De architect Pierre Cuypers (1827-1921) was een veelzijdige kunstenaar. Als beoefenaar en vernieuwer van de ‘bouwkunst’ oogstte hij niet alleen grote bewondering, maar ook esthetische afschuw.Cuyp ers werd bekend om de vele katholieke kerken die hij bouwde na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie (1853). Hij werd daardoor ook wel betiteld als emancipator van de katholieken, maar dat was niet zijn belangrijkste drijfveer en werk. Meest in het oog springende meesterwerken zijn bijvoorbeeld het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Denk ook aan indrukwekkende restauraties als het Binnenhof en de Ridderzaal, het Muiderslot en het Edams Museum (1894). Historicus Pierre Cuypers, achterkleinzoon van de kunstenaar, zet zich in voor behoud van het culturele erfgoed. Met lezingen en andere activiteiten informeert hij zijn familie en andere belangstellenden die Cuypers-monumenten in stand houden of ondersteunen. De restauratie van het Cuypersgraf op het Oude Kerkhof in Roermond, waar Pierre en Joseph Cuypers begraven zijn, kwam daaruit voort. Dat project was het hoogtepunt van het Cuypersjaar 2006.Pierre Cuypers ging in op de vaardigheden van de kunstenaar, diens persoonlijkheid en samenwerking met zijn zoon Joseph. Ook dramatische en bizarre gebeurtenissen komen voorbij, een petite histoire van de familie. Deze lezing trok 87 belangstellenden.
19 januari 2017: Lezing door Juliëtte Jonker over De Vecht en haar buitenplaatsen
De Vecht kronkelt door een prachtig landschap tussen Utrecht en Muiden. De rivier is beroemd door de vele buitenplaatsen aan haar oevers. Waarom stonden er eigenlijk zoveel van die monumentale huizen aan deze rivier? Door wie werden ze gebouwd en bewoond? Wat is de relatie tussen die buitenplaatsen en de Amsterdamse grachtenhuizen? In deze lezing krijgt u alles te horen over drie eeuwen bouwen en wonen langs de Vecht. Van de eerste buitenplaats uit 1628 – een verbouwde boerderij – tot en met de buitenplaats die er vooralsnog als laatste bij gekomen is, in 2013. De Amsterdamse kooplieden die hier hun buitenverblijven bouwden, kozen voor hun ontwerp de bekendste architecten uit hun tijd, die hier volop experimenteerden met moderne vormentaal. Die traditie wordt tot op de dag van vandaag voortgezet. Ook het vervoer van en naar de buiten-plaatsen en de ontwikkeling van de tuinen kwamen in deze lezing aan bod, toegelicht op kleurrijke afbeeldingen. De lezing trok 108 belangstellenden.
14 februari 2017: Lezing door Anneke Krijgsman over Napoleon en Joséphine
Joséphine de Beauharnais en Napoleon Bonaparte staan bekend als één van de meest succesvolle en bekende echtparen uit de geschiedenis. Ze zijn kinderen van de revolutie, die op de juiste tijd en de juiste plaats het beste wisten te maken van de omstandigheden waarin ze verkeerden. Waar Napoleon de meeste roem vergaarde met het winnen van veldslagen en het uitbreiden van het Franse grondgebied, werd Joséphine bekend door haar tact, haar vrijgevigheid en haar enorme verzamelwoede. Ze bracht een grote verzameling schilderijen, beelden, meubels maar ook andere artefacten als serviesgoed en juwelen bijeen in haar huis Malmaison, tegenwoordig een museum. In deze lezing stonden zowel de levens van Joséphine en Napoleon als de kunstcollectie centraal. Grote namen als David, Canova, Ingres en Potter kwamen aan de orde. Bij deze lezing waren 120 belangstellenden.
Februari-maart 2017: Cursus door Reno Raaijmakers over Wereldmachten
De wereld lijkt onder hoogspanning te staan met als episch centrum het Nabije Oosten. De tijd dat Europa en Amerika de lakens uit delen is voorbij. Nieuwe economische, militaire en religieuze wereldmachten zijn belangrijke spelers geworden op het internationale strijdtoneel. De geschiedenis is lange tijd verteld vanuit Europa zelf, vanuit een westers perspectief. Onbekend maakt wat dat betreft onbemind. Veel van de ‘nieuwe’ wereldmachten kunnen namelijk bogen op een fascinerende geschiedenis met een schitterende kunst en cultuur. Dit draagt nu in belangrijke mate bij tot hun eigen identiteit en visie op de wereld. Niet alleen nu, maar ook in het verleden speelden zij namelijk al een belangrijke rol. De verboden stad van de Chinees keizer, de paleizen van de Sjah van Perzië & de Maharadja van India, het Topkapi paleis van de Turkse sultan en het winterpaleis van de Russische tsaren vertellen allen een groots verhaal en waren een lichtend centrum van kunst en cultuur. In de cursus stond de geschiedenis, kunst en cultuur van de wereldmachten centraal. Van het terracotta leger van de eerste keizer van China tot de sprookjesachtige kroning van de laatste tsaar van Rusland, van de Hagia Sofia in Istanbul tot de Taj Mahal in India, al deze pracht en grootsheid kwamen voorbij. Er is verder ook uitgebreid aandacht voor de actualiteit, de belangrijke link tussen verleden en heden. Nederland staat op de laatste bijeenkomst centraal. Welke band hebben wij met deze wereldmachten? Kennis is macht, laten we dat in een tijd dat mensen elkaar overschreeuwen niet vergeten. Er waren 44 cursisten.
23 maart 2017: Lezing door Carien Kanters over Symboliek in de schilderkunst van de Gouden Eeuw
Carien Kanters is free-lance kunsthistoricus, docent kunstgeschiedenis en rondleider bij het Rijksmuseum Amsterdam. Tijdens haar rondleidingen in het Rijksmuseum heeft zij er altijd veel plezier in om de reacties van bezoekers te zien wanneer ze er achter komen waar men nou eigenlijk ècht naar staat te kijken bij een alledaags lijkende scène van Jan Steen. Deze lezing gaat dan ook over de ware betekenis van sommige schilderijen die in de zeventiende eeuw in Holland werden gemaakt. Wat op het eerste gezicht een onschuldig tafereeltje lijkt, blijkt een openlijke toespeling op de liefde en ander pleziertjes. Een schaats of een schoentje was destijds al genoeg om de toeschouwer te laten begrijpen waar het werkelijk om ging. Daar staat tegenover dat men door de schilders ook voortdurend werd herinnerd aan de vergankelijkheid. Deze lezing gaat in op de vele dubbele bodems in werken van Pieter Codde, Jan Steen, Vermeer, Gabriel Metsu, Pieter de Hooch en anderen. U zult nooit meer naar een vogelkooitje kijken zoals nu ….. De lezing trok 115 belangstellenden.
7 april 2017: Excursie naar het voormalige Scheepvaarthuis (nu: Grand Hotel Amrath Amsterdam)
Het markante gebouw, sinds 1974 Rijksmonument, is een bijzonder voorbeeld van de expressionistische “Amsterdamse School” bouwstijl. Met de meest kostbare materialen en tot in het kleinste detail hebben bekende architecten, beeldhouwers en glas-in-loodkunstenaars uitdrukking gegeven aan de historie van onze zeevaart in een hiermee verwante symboliek. Het Scheepvaarthuis is daarmee een “Gesamtkunstwerk”, waarin de Amsterdamse geschiedenis van het rijke scheepvaartverleden als een beeldverhaal, een architecture parlante, wordt weergegeven. Het exterieur roept associaties op met een afgemeerd schip op de hoek van Prins Hendrikkade en Binnenkant. Enkele jaren geleden is het Grand Hotel Amrath Amsterdam in dit gebouw gevestigd. 51 personen namen deel aan deze excursie.
11 mei 2017: Lezing door Annette Hendriks over Fotografie, de kunst van het kijken
Annette Hendriks is fotograaf, fotostylist en docent Fotostyling aan de Artemis Hogeschool voor Styling in Amsterdam. Met de komst van de smartphones lijkt fotograferen steeds makkelijker. Inderdaad, lijkt. Want voor een goede foto zijn nogal wat ingrediënten nodig. Zo is daar het licht, de compositie, het kader, het onderwerp, de lijnen, het instinct van de fotograaf en de techniek van de camera. Fotograaf en fotostylist Annette Hendriks neemt u mee in haar wereld van de fotografie en de stying. Ze vertelt over de meesters uit de Gouden Eeuw en hoe zij, met hun Hollandsch Licht, dezer dagen een enorme inspiratie zijn voor veel fotografen. Ze vertelt over de Gulden Snede en het effect daarvan op de hedendaagse fotografie. Ze vertelde, dat fotografie niet gaat over kijken, maar juist over zien. En dat daardoor de juiste compositie ontstaat. Kortom: “Je neemt geen foto, je maakt er een” (Ansel Adams). Deze lezing trok 76 belangstellenden.
publicatie van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen
30 maart 2017: Opening permanente Nutsexpositie in Stadhuis Edam
Op donderdag 30 maart 2017 kwamen genodigden samen in het Edams Museum ter gelegenheid van de opening van een nieuwe vitrine met daarin door het Nut geschonken objecten. Deze in de wand ingebouwde vitrine in de Burgemeesterskamer maakt voortaan deel uit van de vaste collectie in het museum. De organisator en initiator van dit project was bestuurslid Robbert Lammers van het Edams Museum. De portretten van Jan en Martinus Nieuwenhuijzen, die in bruikleen zijn gegeven, zijn voortaan ook onderdeel van de vaste collectie van het museum. Het Edams Museum staat op het Damplein in Edam. Dit rijksmonument functioneerde als stadshuis tot 1987. Het museum maakt gebruik van de Schepenzaal, de Commissiekamer en de Burgemeesterskamer. In de hal van het pand is ook de VVV gevestigd. Genodigden en pers werden op 30 maart op een zonovergoten middag welkom geheten in de Schepenzaal. De bijeenkomst had vanwege de officiële opening van het museumseizoen enkele weken later een bescheiden besloten karakter. Aanwezigen konden luisteren naar drie zeer interessante toespraken van respectievelijk conservator Hayo Riemersma, voorzitter van het departement Edam Joop Asselbergs en vicevoorzitter van het landelijk Nut Piet Hamelink. Voorafgaand aan de toespraken werd de bruikleen- en /schenkingsovereenkomst getekend door bovengenoemde partijen.
Conservator Hayo Riemersma verhaalde over de ontwikkeling dat de idealen van het Nut (verheffing en verlichting) zózeer gemeengoed zijn geworden, en zó algemeen zijn omarmd, dat het vanzelfsprekend lijkt en dit ook eind 18e eeuw het geval was. De Edamse bestuurlijke elite van die tijd was echter nog niet toe aan het streven en verwezenlijking van deze idealen. De relatie tussen de Edamse bestuurders en die van het NUT waren in die tijd op z’n zachtst gezegd gecompliceerd te noemen. Juist daaróm is het bijzonder dat het NUT én de Edamse gemeenschap elkaar nu in de voormalige Burgemeesterszaal tegenkomen. De aandacht voor het nut in het museum is naar overtuiging van Hayo Riemersma zeker op te vatten als een vorm van rehabilitatie; om recht te zetten wat ten onrechte uit elkaar was gegroeid was.
De voorzitter van het departement Edam Joop Asselbergs verhaalde dat in 1784 het bestuur van het Nut nog met alle égards ontvangen werd door het stadsbestuur. In de loop van de tijd ontstond echter achterklap omdat de meerderheid van de heersende elite nog steeds Prinsgezind was. Het stadsbestuur zette zelfs geestverwante stromannen in bij het Nut. Er gingen daarom binnen het Nut stemmen op om de jaarvergaderingen voortaan maar ergens anders te houden. Martinus Nieuwenhuyzen, een van de oprichters van het Nut, werd in juni 1787 ontboden door het stadsbestuur. Op weg daarheen kreeg hij een waarschuwing: de politie had bevel gekregen hem op te pakken en over te brengen naar het stadhuis op het Damplein. Daar was een hok voor hem klaargemaakt bedoeld om hem in op te sluiten. Martinus pakte onmiddellijk zijn biezen en maakte dat hij de stad uit kwam, voorgoed weg uit Edam…. Inmiddels is het stadsbestuur verdwenen uit het Stadhuis en is het Edams Museum er ingetrokken. Joop Asselbergs stelt dat Martinus nu alsnog als verdienstelijke burger van Edam wordt ingehaald in de Burgemeesterskamer. Tegenover het portret van Prins Willem hangen nu voortaan de portretten van Jan en Martinus Nieuwenhuzyzen. Joop Asselbergs sprak verder ook woorden van dank uit aan Peter Sluisman, voormalig conservator van het Edams Museum, Cor den Boer van de archiefcommissie van het landelijk Nut en Jaap Ruedisulj, voormalig lid van het Maatschappijbestuur die met hun tussenkomst het Nut hebben teruggebracht in Het Stadhuis’
Piet Hamelink, vicevoorzitter van het landelijk Nut sprak naast woorden van dank ook de hoop uit dat hij na afloop van zijn toespraak als vertegenwoordiger van het Maatschappijbestuur niet ‘gekazigd’ zou worden. Ruim honderd jaar geleden, in 1896, werd namelijk door het Nut in Edam aan dominee Tenthoff, een radicale liberaal in die tijd, de mogelijkheid geboden om de burgers attent te maken op de schrijnende toestand van de arbeiders. Na de lezing van Tenthoff over deze sociale kwestie werd hij Edam uit ‘gekazigd; dat wil zeggen dat hij met Edammerkazen werd bekogeld. Dat deed men toen immers met mensen waarvan men dacht dat ze niet zuiver op de graat waren. Precies op de hoek bij het museum (Damplein / Voorhaven) vond deze kaziging plaats. Een historische prent van deze gebeurtenis is te bezichtigen in de vitrine van het Nut.
De openingshandeling van de vitrine door Piet Hamelink was zeker uniek te noemen. Een uitvergroting op posterformaat van de prent die de kaziging van dominee Tenthoff weergeeft mocht hij zelf ‘kazigen’. Voor de gasten was er daarna een literaire verrassing in de vorm van een korte poëzietour langs enkele schilderijen onder begeleiding van dichteres Froukje Zwanenburg. Zij gaf onder andere met een rondeau aandacht aan de mirakelen van Edam: De Lange Baard, de Groote Meid, het Groene Wief en de Herbergier.
Een zeer interessante audiotour zal voortaan de bezoekers van het museum verhalen over het nut en de mirakelen van Edam. Aan de overzijde van de vitrine en de schilderijen van Jan en Marinus Nieuwenhuyzen is het Nederlandsch Volksliederen tentoongesteld. ‘t Landelijk Nut ontving recentelijk uit een nalatenschap de achtste herziene druk van dit liederenboek.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2015-2016
Donderdag 15 oktober 201: Lezing door Herman Pleij over ‘Houvast in het verleden?’
Nederland kent lange tradities in het exploiteren van de eigen bodem en niet te vergeten de zee. Bij die ontginningen van land en water spelen boerenslimheid en koopmansvernuft als parels van het poldermodel een beslissende rol. Dat we zo vrijmoedig het eigen land omspitten, herverkavelen en leegzuigen komt doordat we het zelf hebben gemaakt. Maar laat de natuur zich zomaar straffeloos uitbaten? En beroven we ons niet stelselmatig van historische houvasten in het landschap? Ook rivieren, duinen en klei hebben een geschiedenis. En die mogen we niet uitwissen, want we zijn in elk opzicht erfgenamen, die alleen aan de hand van bakens uit het verleden de toekomst aankunnen. Deze lezing trok 68 belangstellenden.
Dinsdag 17 november 2015: Excursie naar Filmmuseum Eye
Het EYE is in 2010 ontstaan door een fusie van het Filmmuseum, Holland Film, Filmbank en het Nederlands Instituut voor Filmeducatie. Doelstelling is het behoud van het filmerfgoed voor toekomstige generaties, zowel Nederlandse films als buitenlandse films die in Nederland vertoond zijn. De collectie zelf en de kennis die men op het gebied van restauratie heeft, staan internationaal hoog aangeschreven. Daarnaast wil het instituut een levendige filmcultuur in Nederland bevorderen. Het EYE huisvest de grootste filmbibliotheek van Nederland. De collectie van het instituut bestaat uit 46.000 films, 500.000 foto’s, 41.500affiches, alsmede scenario’s, archieven van filmmakers en duizenden aan film gerelateerde objecten. De verzameling films omvat de hele filmgeschiedenis: van stomme filma uit het einde van de 19e eeuw tot hedendaagse producties. Aan deze excursie hebben 45 personen deelgenomen.
Verwelkoming van het 250e lid!
Onze vereniging mag zich verheugen in een groeiende belangstelling. Ook vanuit de Zeevang hebben we nieuwe leden kunnen noteren. In dit jaar bereikten wij zelfs een mijlpaal: op 11 januari 2016 hebben we het 250e lid welkom geheten en gehuldigd met een bloemetje. Ook de Stadskrant heeft aandacht besteed aan dit heuglijke feit.
Dinsdag 19 januari 201: Lezing door Robert Uterwijk over Historie en cultuur van Japan
Japan, een fascinerend eiland waar oud en modern elkaar omarmen.
Japan is een archipel waar men eeuwenlang bewust het land geopend èn gesloten heeft gehouden voor buitenlandse invloed en was daardoor rond 1850 een feodaal land. Nu honderdzestig jaar later heeft het zich op een volstrekt eigen wijze ontwikkeld en is het momenteel één van de modernste landen ter wereld. Toch speelt de traditie in Japan nog steeds een heel belangrijke rol en wordt op een wonderbaarlijke manier het oude verbonden met het allernieuwste. Het was een verkenning van een uniek land, met een ongekend verfijnde cultuur. Dit reisverslag trok 60 bezoekers.
Dinsdag 9 februari 2016: Lezing door Anneke Krijgsman over Breitner
George Hendrik Breitner ( 1857-1923), die bekend staat als de schilder van Amsterdam, werd in Rotterdam geboren. Hij ging in Den Haag naar de kunstacademie en ontmoette daar de schilders van de Haagsche School, van wie de invloed te zien is in het vroege werk. Hij was echter ook een rebel, die veel optrok met Vincent Van Gogh. Met hem had hij zijn grote interesse voor het gewone volk gemeen. Van Gogh vertrok naar het zuiden, Breitner ging naar Amsterdam. In Amsterdam werden veel bouwwerkzaamheden verricht en Breitner was erbij om de werkende arbeiders en de veranderingen vast te leggen. Hij maakte gebruik van foto’s bij zijn composities en trok er altijd op uit met een schetsboekje. Met Isaac Israëls, een bevriende schilder, staat hij bekend als vertegenwoordi-ger van het Amsterdamse impressionisme. Licht en beweging spelen een grote rol in zijn schilderijen van het straatbeeld en creëren een beeld van Amsterdam zoals je de stad het liefst ziet. 105 personen hebben deze lezing bezocht.
Donderdag 10 maart 2016: Lezing door Benno Hillebrand over Spaanse kunst
Deze lezing werd gehouden door kunsthistoricus en beeldend kunstenaar Benno Hillebrand. Het beroemde museum De Hermitage in St.-Petersburg was destijds het eerste museum buiten Spanje met een aparte afdeling Spaanse kunst. Vanaf 5 december 2015 is er een tentoonstelling over de Spaanse kunst te zien in de dependance van De Hermitage in Amsterdam. Deze tentoonstelling verhaalt van de vorming en ontwikkeling van Spanje, van de vijftiende tot negentiende eeuw, met een hoofdrol voor het Spaanse hof. De gevarieerde collectie omvat toegepaste kunst, zoals majolica, wandtapijten en wapens, van grote allure, maar ook schilderkunst van het hoogste niveau, met topstukken als De heiligen Peter en Paul (1587–92) van El Greco, Het middagmaal (ca. 1617) van Diego Velázquez en De actrice Antonia Zárate (1810–11) van Francisco Goya. Deze lezing trok 65 belangstellenden.
Dinsdag 12 april 201: Lezing door Karin Braamhorst over pracht en praal aan het Russische hof
De grandeur van het Russische hof herleeft in deze lezing over de pracht en praal van het Russische paleisleven. Karin Braamhorst vertelt u alles over Sint Petersburg, de tsaren, hun familie, de ceremonies en de feesten. Zij pakte groot uit om het uitbundige leven uit de tijd van de tsaren te doen voelen. De lezing gaat over de twee belangrijkste aspecten van het rijke hofleven: het hofprotocol en het hofbal. We gingen ‘op audiëntie’ en maakten kennis met het officiële hofleven met zijn ceremonies en protocol in het Winterpaleis, de winterresidentie van de tsaren in St. Petersburg. Daarna kwamen er verhalen over de talrijke bals aan het hof. Staatsiejaponnen, hofkostuums, hoeden, schoenen en serviezen tonen goed hoe weelderig het er aan toe ging. We zagen voorbeelden van prachtig gedecoreerde waaiers waarmee de gasten zichzelf koelte toewuifden en de versierde ruimtes waarin de ‘grande polonaise’ (de openingsdans) werd gedanst. 75 personen kwamen naar deze lezing.
Donderdag 19 mei 2016: Lezing door Ben Visser over portretten uit de Renaissance
Ben Visser legde uit hoe het portret zoals wij dat kennen pas in de vijftiende eeuw kon ontstaan en hoe enkele genieën van de Hoog-Renaissance de portretkunst wezenlijk veranderden door het innerlijk leven van de geportretteerden in beeld te brengen. Hierbij denken we aan niemand minder dan Leonardo da Vinci’s Mona Lisa, inmiddels zo’n beetje het meest afgebeelde object ter wereld maar nog steeds vreemd, meerduidig en fascinerend. Door de onmogelijke horden toeristen in het Louvre is het schilderij zelf eigenlijk niet meer te zien laat staan te waarderen dus weken de echte liefhebbers uit naar de Vermaning in Edam alwaar Ben Visser zijn licht liet schijnen over dit duistere meesterwerk. Ook kwamen enkele minder bekende schilders uit de zestiende eeuw aan de orde zoals Pontormo en Bronzino met hun ijzige schoonheid en zorgde Holbein voor een meer menselijk tegengeluid. Kortom voor elk wat wils, deze parade van mensen, hoofden, individuen – misschien slechts ten dele kenbaar, net als wat men allemaal aan hoofden voorbij ziet komen op straat. Deze lezing trok 68 belangstellenden.
Februari-maart 2016: Cursus door RENO RAAIJMAKERS over de wereldgodsdiensten in een historisch en actueel perspectief
Religie is zonder twijfel één van de meest fascinerende aspecten van de mens. Het heeft onze geschiedenis diepgaand beïnvloed en speelt, zo ervaren we dagelijks, nog steeds een hoofdrol in de wereldpolitiek. Religie heeft grote kunstwerken voortgebracht, maar ook vernietigd. Het verenigt mensen, maar zet de wereld tevens in vuur en vlam. In een tijd waarin grenzen vervagen en we overal met andere culturen worden geconfronteerd, draagt kennis van de verschillende wereldreligies bij aan een beter begrip van de wereld waarin we leven. In deze cursus gaf Reno Raaijmakers een overzicht van de vijf grote wereldreligies. De geschiedenis, de kunst, de politiek en de actualiteit worden in samenhang besproken. Aan deze cursus hebben 51 personen deelgenomen.
Historische objecten uit het Nutsgebouw naar het Edams Museum
Het hoofdbestuur van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen had tot 2014 een centraal kantoor in het Nutsgebouw aan het Jan Nieuwenhuyzen-plein. In dat gebouw bevonden zich nog diverse objecten uit de historie van ’t Nut. Die collectie was tot dan toe echter alleen toegankelijk voor een beperkte groep mensen. Wij hebben het hoofdbestuur bereid gevonden om de meest waardevolle objecten over te dragen aan het Edams Museum. De collectie kan langs die weg toegankelijk worden gemaakt voor het publiek. Het gaat immers om een periode in onze geschiedenis die landelijk en ook in Edam politiek onrustig geweest is, maar tegelijkertijd buitengewoon belangrijk voor de ontwikkeling van onze democratie.
ACTIVITEITEN IN HET SEIZOEN 2014-2015.
Donderdag 23 oktober 2014
Lezing door Josephina de Fouw, conservator, over Het vernieuwde Rijksmuseum
Euforische reacties voerden de boventoon na de heropening van het Rijksmuseum. Een compliment voor een instituut dat ernaar streeft mensen, kunst en geschiedenis te verbinden. De missie is: een breed samengesteld publiek bereiken door een representatief overzicht te geven van Nederlandse kunst en geschiedenis vanaf de Middeleeuwen. Daarom worden de meesterwerken uit de collectie nu gepresenteerd in combinatie met andere objecten, zoals beelden, meubelen en historische voorwerpen.
Josephina de Fouw, junior conservator schilderijen 18e eeuw, legde uit hoe deze gemengde opstelling op de afdelingen van de 18e en 19e eeuw tot stand gekomen is. Zij besprak de gehanteerde uitgangspunten, hoe het motto verder met Cuypers gebruikt is en voor welke verhalen en objecten gekozen is. Ook ging zij in op de vraag hoe in de nieuwe opstelling een verhaal over de Nederlandse kunst èn geschiedenis wordt verteld.
Dinsdag 18 november 2014
Lezing door Robert Uterwijk, over Een reis door de culturele historie van China
China, het Rijk van het Midden, is een van de oudste beschavingen ter wereld en kent een ongekende lange culturele continuïteit.
Deze lezing nam ons mee langs een aantal hoogtepunten uit de rijke culturele geschiedenis van China. Van de Verboden Stad in Beijing naar de grotcomplexen van Datong en Luoyang, het terracotta leger te Xian en de Grote Ganspagode door naar de tuinen en poëzie van Suzhou. Vandaar naar Shanghai met de spectaculaire architectuur langs beide zijden van de Bund (een promenade midden in het centrum van Shanghai). Terugkerend naar Beijing waar we eindigden met de megalomane architectuur ontworpen door architect Rem Koolhaas. Deze lezing door globetrotter Robert was deels gebaseerd op zijn eigen reiservaringen, deels op zijn eigen filosofie over en enorme kennis van het Aziatisch continent.
Donderdag 22 januari 2015
Rondleiding onder leiding van Jannig Kwakman: bezoek aan de collectie van Hotel Spaander in Volendam
Conservator Jannig Kwakman liet ons kennismaken met de kunstcollectie van Art Hotel Spaander. Hotel Spaander is een begrip. Wie kent het niet?
Tot 1881 was het een café, van Pieter Steur. In 1881 begon Leendert Spaander hier het hotel waaraan hij als oprichter zijn naam gaf. Hij nodigde kunstenaars uit de hele wereld uit om naar Volendam te komen en bood hun atelierruimte achter het hotel. Velen namen die uitnodiging aan. De Volendamse kleding, de zee en het landschap dienden als inspiratiebron voor deze schilders. Als dank schonken zij Spaander hun meestal ter plaatse gemaakte schilderijen.
Het hotel werd ook bezocht door grote namen zoals Pierre-Auguste Renoir,Willy Sluiter, A.P. Schotel, Willem Maris, Piet van der Hem en Leo Gestel. Er waren er trouwens, die niet alleen kwamen voor het landschap en het hotel, maar ook voor de zeven dochters van Spaander. Augustin Hanicotte, Georg Hering en Wilm Wouters werden de gelukkigen. Zij hielpen mee de kunstcollectie van Spaander verder op te bouwen. In 1919 nam Alida Spaander het bedrijf over van haar vader. Zij breidde de kunstcollectie nog verder uit. Het hotel bezit een collectie van meer dan 1400 kunstwerken.
Woensdag 11 februari 2015
19.30 uur Jaarvergadering
20.15 uur: lezing door Karin Braamhorst over Het Huis aan de Gouden Bocht
Een paar afgesleten bezems, een verlaten spinnewiel en geschilderd behang. Het poppenhuis van Petronella Oortman is een kleine wereld op zich. Het indrukwekkende poppenhuis is fascinerend gedetailleerd. De werkelijkheid wordt hier niet zomaar versimpeld maar zo exact mogelijk nagemaakt. In een linnenkast worden piepkleine kleertjes bewaard en in de pronkkeuken staat een kostbare verzameling chinees porselein. Miniaturen zijn bijna altijd schattig en ze roepen een grote bewondering op voor het vakmanschap waarmee ze gemaakt zijn. Een poppenhuis was in de zeventiende eeuw bepaald geen speelgoed – het was educatief materiaal. Van poppenhuizen konden kinderen leren hoe een ordelijk huishouden er uitziet.
De zeventiende eeuw was een bijzondere periode. Het was onze Gouden Eeuw, een periode van grote welvaart én van goede werken en deugdzaamheid. De rijke burgers van dit land streefden soberheid na en voelden zich verantwoordelijk voor de maatschappij die ze hadden opgebouwd. Men ging anders over het leven denken. Het leven hier en nu, het alledaagse leven, wordt belangrijker. Daarom kunnen we in de kelder onder de keuken een afgesleten bezempje ontdekken. Het is een mooi stil symbool van de aandacht voor het kleine leven van alledag. En daarom zijn we opgetogen over de ontdekking van keurige stapels linnengoed in een kast.
De zeventiende eeuw is helemaal niet ver weg en lang geleden.
Woensdag 11 maart 2015
Lezing door Bernadette de Bruijn over Mrs. Simpson, hertogin van Windsor
Deze lezing ging over het leven en de juwelen van een Amerikaanse dame die de kroonprins van Engeland veroverde.
Wallis Simpson (1896-1986) werd na twee huwelijken verliefd op Edward, prins van Wales. Hij was voorbestemd voor de Britse troon, als koning Edward VIII. Om toch met Wallis te kunnen trouwen, moest hij na een jaar afstand doen van het koningschap, een periode bekend als de Abdication Crisis. Daags na zijn aftreden werd hij benoemd tot hertog van Windsor. Toen zij trouwden, werd Wallis hertogin van Windsor. Zij werd een icoon van de stijl in de veertiger en vijftiger jaren van de twintigste eeuw. Een bijzondere verschijning in de jet-set, haar juwelencollectie was legendarisch. Haar lijfspreuk: You can never be too rich or too thin!
Donderdag 16 april 2015
Lezing door René Dessing over Amsterdamse buitenplaatsen
René W.Chr. Dessing is kunsthistoricus en directeur van de stichting digitaal portaal voor Nederlandse Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen. Eerder was hij initiatiefnemer en voorzitter van de landelijke stichting Themajaar Historische Buitenplaatsen 2012, die overal in ons land de aandacht gevestigd heeft op dit onbekende erfgoed. Hij is medeauteur van de Nationale Gids Historische Buitenplaatsen die in 2012 bij Uitgeverij Noord-Holland uitkwam.
René Dessing sprak in deze voordracht over zijn boek over de Amsterdamse buitenplaatsen dat in februari 2015 verschenen is. Ons land telt nog altijd 552 historische buitenplaatsen. Amsterdamse kooplieden hebben daar een belangrijke impuls aan gegeven: langs de Vecht, in ’s-Graveland en in Kennemerland zijn er talrijke bewaard gebleven. Aan de aanleg en het onderhoud van hun buitenplaatsen werd een deel van de gewonnen voorspoed in de 17de en 18de eeuw besteed. René Dessing vertelde met dia’s boeiend vertellen over de opkomst van de Nederlandse buitenplaatsen, hoe ze werden aangelegd, wie ze bewoonden en hoe zij in onze tijd worden behouden. Hij legde uit wat het verschil tussen een buitenplaats en een landgoed is en zal specifiek ingaan op talrijke Amsterdamse buitenplaatsen.
Donderdag 28 mei 2015
Vondelbuurtwandeling onder leiding van Anne Juul Moll
Grote steden als Parijs, Londen, Wenen en Barcelona braken hun oude wijken in de tweede helft van de negentiende eeuw af. Ze maakten ruim baan voor de nieuwe tijd. Maar in Amsterdam bleef het op dat gebied stil. De stad was oud, vervallen en verwaarloosd. De bevolking groeide als gevolg van geboorteoverschotten en het nieuwe industriële tijdperk. De oude stad barstte uit haar voegen.
Fraaie plannen om de stad uit te breiden met villawijken en veel groen strandden bij gebrek aan ambitie en centraal gezag. Het gevolg was een saaie grauwe gordel van nieuwbouw om de stad heen, in de volksmond de zogenaamde ´grafkrans´. De nieuwe rijken zochten hun heil steeds meer buiten de stad. Om een totale uittocht van kapitaalkrachtige lieden te voorkomen, namen particulieren het initiatief een ruim rij- en wandelpark aan te leggen. Om dat te financieren werd meer land aangekocht dan voor het park zelf bedoeld. Met de veiling van de gronden beoogde men eenzelfde ontwikkeling als bij de aanleg van de grachtengordel in de zeventiende eeuw: particulieren konden de kavels gebruiken als bouwgrond zolang ze er geen arbeiderswoningen of fabrieken zouden neerzetten. Heel bewust werd er zo een nieuwe buurt van stand gecreëerd met statige villa’s, grote tuinen en brede lanen. Een halflandelijk gebied waar ook de Hollandse Manege en het Concertgebouw een plaats kregen. Het Rijksmuseum werd de toegangspoort tot dit nieuwe domein. Het heeft de sfeer van de ‘tweede Gouden Eeuw’ van Amsterdam behouden.
Cursus door Reno Raaijmakers over de geschiedenis van metropolen
In deze cursus nam Reno Raaijmakers ons mee op een reis in ruimte en tijd. We stappen in een virtuele tijdmachine en bezoeken een aantal van de belangrijkste steden uit de geschiedenis op het hoogtepunt van hun macht. Hoe zag het oude Athene van Plato er uit? Hoe voelde het om een inwoner te zijn van Parijs op het moment dat de Eiffeltoren werd gebouwd? En belangrijk natuurlijk: Wat is er nu nog van al deze grootsheid te zien?
18 februari 2015 Thebe & Athene
25 februari 2015 Rome & Byzantium
4 maart 2015 Cairo & Venetië
11 maart 2015 Brugge & Antwerpen
18 maart 2015 Amsterdam & Londen
25 maart 2015 Parijs & Berlijn